Lojalność byłego podwładnego może się okazać bardzo kosztowna

Jestem kadrową w biurze architektonicznym. Jeden z naszych pracowników złożył wypowiedzenie i niedługo odejdzie z firmy. Jego umowa o pracę zawiera postanowienie o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy. Zobowiązuje go też do zachowania w tajemnicy informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa oraz nieudostępniania osobom trzecim czy innego wykorzystywania dokumentów związanych z działalnością pracodawcy przez trzy lata po rozstaniu z naszą pracownią. Nie wspomina jednak o wysokości odszkodowania za powstrzymywanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej po ustaniu zatrudnienia. Czy mimo to musimy wypłacać takie odszkodowanie przez całe trzy lata?

– pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

Zgodnie z art. 101

1

kodeksu pracy szef może wymagać, by pracownicy nie prowadzili wobec niego konkurencyjnej działalności. Powinien jednakże zawrzeć z każdym z nich odrębną umowę, zawierając taki zakaz. Przyjmuje się, że działalnością konkurencyjną wobec pracodawcy jest ta zagrażająca lub naruszająca interes zakładu oraz sfery aktywności wskazane w umowie. Chodzi np. o zatrudnienie w firmie rywalizującej z macierzystą spółką, prowadzenie własnego biznesu o podobnym profilu, czyli w opisanej sprawie o opracowywanie projektów architektonicznych.

Umowę o zakazie konkurencji wolno zawrzeć już w trakcie trwania stosunku pracy albo jednocześnie z podpisywaniem umowy o pracę. Przeważa pogląd, że w sensie technicznym może też stanowić część składową angażu. Ale i wtedy zachowuje samodzielny byt prawny. Zakaz konkurencji może obowiązywać w trakcie stosunku pracy, jak i obejmować okres po jego ustaniu. W drugiej sytuacji przepisy zobowiązują pracodawcę do ustalenia i wypłaty odszkodowania za czas trwania zakazu. Nie może być ono niższe od 25 proc. wynagrodzenia, jakie wypłaciliśmy danej osobie przed zakończeniem stosunku pracy przez czas odpowiadający długości zakazu. Podkreślam, że odszkodowanie nie dotyczy klauzuli antykonkurencyjnej wiążącej w trakcie stosunku pracy. Nie wyklucza to jednak możliwości jego dobrowolnego ustalenia przez strony. Gdy strony wynegocjują taką rekompensatę, powinny to odzwierciedlić w odpowiednim postanowieniu umowy. Opisana umowa przewiduje jednak zakaz konkurencji wyłącznie w czasie zatrudnienia. A ponieważ strony nie określiły odpłatności z tego tytułu, pracownikowi nie należy się odszkodowanie za powstrzymywanie się od działań konkurencyjnych wobec byłego szefa.

Od zakazu konkurencji odróżniamy jednak zakaz ujawniania czy rozpowszechniania tajemnicy przedsiębiorstwa. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 25 stycznia 2007 r. (I PK 207/06). Według niego działalność konkurencyjna określona w kodeksie pracy to co innego niż zdradzanie informacji szczególnie ważnych dla pracodawcy, które jest bliższe naruszeniu zakazu rozpowszechniania tajemnicy przedsiębiorstwa z art. 11 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.). Ustanawiając klauzule poufności w samych umowach o pracę czy odrębnych kontraktach z pracownikiem, precyzujemy informacje czy dokumenty, jakie chcemy chronić. Sam zakaz wynika bowiem z ustawy z 16 kwietnia 1993 r. Cytowany art. 11 ustawy dotyczy również byłych pracowników, którzy zostali zobowiązani do zachowania w tajemnicy posiadanych informacji i powstrzymywania się od działań lub zachowań, które godziłyby w interesy byłego pracodawcy. O ile umowa nie stanowi inaczej, zakaz zdradzania tajemnicy ciąży na byłym podwładnym przez trzy lata od ustania stosunku pracy. Z przyczyn oczywistych pracownikowi za nienaruszanie tajemnicy przedsiębiorstwa nie należy się odszkodowanie. Jeśli były pracownik popełni czyn nieuczciwej konkurencji, przysługują nam roszczenia z art. 18 ustawy, m.in. żądanie naprawienia wyrządzonej szkody czy wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych. Gdy spowodował szkodę wskutek złamania zakazu konkurencji wiążącego w trakcie stosunku pracy, wolno dochodzić jej wyrównania na podstawie działu V kodeksu pracy.

- Czyn nieuczciwej konkurencji – przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy.

- Tajemnica przedsiębiorstwa – nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne, mające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności, np. dokumenty finansowe, statystyczne, dane jego kontrahentów czy klientów.