- Pracownik zwolniony z przyczyn dotyczących pracodawcy otrzymał odprawę. Odwołał się jednak od wypowiedzenia i wygrał sprawę o przywrócenie do pracy. Czy w związku z realizacją wyroku możemy domagać się zwrotu odprawy? – pyta czytelnik.
Przywrócenie do pracy powoduje „odnowienie" zakończonego stosunku pracy. W związku z tym wypłacona odprawa z tytułu zwolnień z przyczyn niedotyczących pracodawcy traci podstawę wypłaty i staje się świadczeniem nienależnym. Wraz z przywróceniem pracownika do pracy i podjęciem obowiązków odprawę należy zaliczyć na poczet wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Podstawa wypłaty...
Zwolnienie pracownika może być połączone z wypłaceniem mu odprawy w związku z wypowiedzeniem podyktowanym przyczynami niedotyczącymi pracowników. Dotyczy to sytuacji, w której:
- pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników, i
- wypowiedzenie – grupowe lub indywidualne – nastąpiło z przyczyn niedotyczących pracowników (przy czym przy zwolnieniu indywidualnym przyczyny te muszą być wyłącznym uzasadnieniem zwolnienia).
Dniem wymagalności odprawy jest ostatni dzień zatrudnienia.
...odpada po wyroku
Orzeczenie o przywróceniu pracownika do pracy reaktywuje dotychczasowy stosunek pracy. Przekłada się to na pewne obowiązki stron – zgłoszenie przez pracownika gotowości do podjęcia pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się wyroku, przyjęcie go do pracy, a także wypłacenie mu wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne m.in. wtedy, gdy odpadła podstawa jego wypłaty. Odpadnięcie podstawy świadczenia (condictio causa finita) oznacza, że w chwili jego spełniania miało ono podstawę prawną, jednak później ta podstawa odpadła. Dzieje się tak m.in. wtedy, gdy czynność prawna kreująca zobowiązanie była ważna i wywołała powstanie zobowiązania, ale jej wadliwość doprowadziła do jej wzruszenia.
Tak też jest w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika dotkniętego wadami, o których mowa w art. 45 § 1 k.p., i wzruszenia tej wadliwej czynności przez pracownika w drodze powództwa o przywrócenie do pracy. Restytucja stosunku pracy przywraca zobowiązanie pracodawcy do zatrudniania podwładnego. Odpada więc podstawa świadczenia w postaci odprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2015 r., II PK 134/14).
Świadomość skutków
Pracownik, który odwołał się od wypowiedzenia umowy o pracę, kwestionując istnienie jego przyczyny, powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu odprawy. W razie przywrócenia do pracy nie może się zasłaniać dobrą wiarą odnośnie bezpodstawnego wzbogacenia (wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2005 r., III PK 82/05).
Skoro dochodząc przywrócenia na etat pracownik powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu odprawy, nie znajduje zastosowania ograniczenie obowiązku jej zwrotu wynikające z art. 409 k.c. Według tego przepisu, obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.
Na poczet należności
Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 6 stycznia 2009 r. (II PK 117/08), do „zaliczenia" wypłaconego pracownikowi odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia oraz odpraw z ustawy z 2003 r. o zwolnieniach grupowych i pakietu socjalnego na poczet wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy należy zastosować instytucję potrącenia. Ochronie przed możliwością dokonywania potrąceń przewidzianej w art. 87 k.p. oraz zakazowi dotyczącemu zrzekania się wynagrodzenia z art. 84 k.p. nie podlegają przysługujące pracownikowi od pracodawcy świadczenia, których nie można traktować w kategoriach wynagrodzenia za pracę lub innych świadczeń związanych z pracą, uregulowanych w dziale trzecim kodeksu pracy (art. 771 – 93 k.p.). Odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem prawa nie podlega ochronie z art. 87 k.p. Nie jest to bowiem świadczenie przewidziane w dziale trzecim k.p., zatytułowanym „Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia".
Podobnie, z tych samych przyczyn, nie podlega szczególnej ochronie przed potrąceniem wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy po przywróceniu pracownika do pracy, ponieważ – wbrew nazwie – nie stanowi ono wynagrodzenia za pracę. ?
—Marek Rotkiewicz, prawnik
