Każdy przedsiębiorca podejmując decyzję o prowadzeniu biznesu, staje przed niełatwą decyzją wyboru dogodnej dla siebie formy planowanej działalności gospodarczej. Przypomnijmy, że może on prowadzić działalność gospodarczą jako przedsiębiorca jednoosobowy podlegający obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, może również prowadzić działalność w formie spółki. Wyróżnia się spółki handlowe, które dzielą się na spółki osobowe (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna) i kapitałowe (spółka z o.o., spółka akcyjna) oraz spółkę cywilną.

Co można zmienić

Ustawodawca przyjął bardzo szeroki zakres możliwości przekształcenia spółek handlowych, dopuszczalne bowiem w tym zakresie są wszelkie konfiguracje podmiotowe. Może dojść do przekształcenia:

Należy zaznaczyć, że k.s.h. wychodzi poza swój podmiotowy zakres i dopuszcza przekształcenie spółki cywilnej (która jest uregulowana w kodeksie cywilnym) w spółkę handlową (art. 551 § 2 i § 3 k.s.h.), a nadto przewiduje możliwość przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą na podstawie ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w jednoosobową spółkę kapitałową (art. 551 § 5 k.s.h.). ?W kwestii swobody przeprowadzenia przekształcenia, art. 551 § 4 k.s.h. wprowadza pewne ograniczenia. Nie można bowiem przeprowadzać przekształcenia w stosunku do spółki w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani wobec spółki w upadłości. W pierwszym przypadku samo otwarcie postępowania likwidacyjnego nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia przekształcenia spółek. Chodzi bowiem o sytuację, gdy podział majątku został dokonany pomiędzy wspólników spółki, czyli już po zaspokojeniu i zabezpieczeniu wierzycieli. Drugie z kolei ograniczenie odnosi się do sytuacji po ogłoszeniu upadłości spółki.

Cele przekształcenia mogą zależeć od różnych czynników. Warunkuje je w szczególności forma prawna, w jakiej przedsiębiorca prowadzi swój biznes. Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową może się wiązać ze zmniejszeniem ryzyka w zakresie osobistej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki, chęcią tzw. uwolnienia się od odpowiedzialności w tym zakresie, a tym samym ochroną majątku osobistego (nieruchomości – domu, mieszkania czy samochodu). Przyczyną przekształcenia może być również intensywny rozwój prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności. Przykładowo, zwiększenie się liczby wspólników w spółce osobowej może niekiedy utrudniać sprawne prowadzenie prężnie rozrastającego się jej przedsiębiorstwa, z uwagi na potrzebę rozdzielenia funkcji właścicielskich od zarządczych, którą to może spełnić spółka kapitałowa. Warto dodać, że te same cele mogą dotyczyć również spółek cywilnych.

Nowi inwestorzy

Przekształcenie spółki osobowej w inną spółkę osobową, przykładowo jawną w komandytową, może wynikać z powodu zmian w stosunkach pomiędzy wspólnikami, ochłodzeniem się wzajemnych relacji i chęcią modyfikacji zasad w zakresie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Przekształcenie spółki jawnej w formę spółki osobowej bardziej zaawansowaną, tj. komandytową czy komandytowo-akcyjną może być związane również z potrzebą pozyskania nowych inwestorów (ich wkładów do spółki), jak i planowanych zmian struktury właścicielskiej.

Niekiedy również przekształcenie się ww. typów spółek może wynikać z prawa spadkobiercy zmarłego wspólnika spółki jawnej do przekształcenia tej spółki w spółkę komandytową i przyznaniem mu w spółce przekształconej statusu komandytariusza (art. 583 k.s.h.). Natomiast przekształcenie się spółki komandytowej czy komandytowo-akcyjnej w spółkę jawną może wynikać ze wzmocnienia i zacieśnienia się więzi pomiędzy wspólnikami, gdzie formalizm wymienionych typów spółek obejmujący pewne elementy kapitałowe staje się zbędny i niepotrzebny.

Podatkowe warunki

Na przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową w dużej mierze mogą mieć wpływ względy podatkowe. Chodzi o przejście z zasady tzw. podwójnego opodatkowania dochodów wspólników w ramach spółki na jednokrotne (nie dotyczy spółek komandytowo-akcyjnych). Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową, lecz inną niż spółka komandytowo-akcyjna, może zatem stanowić rozwiązanie służące optymalizacji podatkowej. Inną przyczyną przekształcenia może być również zawężenie zakresu prowadzonej działalności gospodarczej przedsiębiorcy czy też zmniejszenie się składu osobowego wspólników spółki.

Przekształcenie spółki kapitałowej w inną kapitałową, np. spółki z o.o. w spółkę akcyjną, może wynikać z chęci pozyskania niezbędnego finansowania czy zdobycia statusu spółki publicznej. Jeżeli zaś chodzi o przekształcenie spółki akcyjnej w spółkę z o.o., decyzja w tej kwestii może być spowodowana ograniczeniem kosztów funkcjonowania spółki lub też dążeniem do zwiększenia elastyczności w podejmowaniu decyzji przez rezygnację z rady nadzorczej, która w spółce z o.o. jest organem fakultatywnym.

Decyzję o przekształceniu w jednoosobową spółkę kapitałową, czyli spółkę z o.o. lub spółkę akcyjną,  podejmują również przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi wykonującymi we własnym imieniu działalność gospodarczą, którym takie rozwiązanie ustawodawca umożliwił na mocy art. 551 § 5 k.s.h. Celem przekształcenia  może być ograniczenie osobistej odpowiedzialności związanej z prowadzeniem działalności, jak również zapewnienie ciągłości przedsiębiorstwa. Jednoosobowa spółka kapitałowa w pewnych przypadkach umożliwia  też wyeliminowanie ryzyka ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania swoim majątkiem osobistym, co w przypadku prowadzenia przedsiębiorstwa o dużych rozmiarach jest szczególnie korzystnym rozwiązaniem.

Przekształcenie spółki polega na zmianie formy ustrojowej, czyli typu spółki, bez potrzeby zmiany przedmiotu jej działalności czy też sposobu jej prowadzenia,  gdyż przekształcenie nie oznacza rozwiązania dotychczasowego podmiotu i powstania w jego miejsce nowego. Podmiot podlegający przekształceniu pozostaje ten sam. Zmianie ulega jego forma prawna. Mając na względzie art. 551 § 1 k.s.h. trzeba wskazać, że ustawodawca rozróżnia pojęcie spółki „przekształcanej", tj. spółki przed przekształceniem, od spółki „przekształconej", tj. spółki po przekształceniu, czyli po zmianie struktury organizacyjno-prawnej, choć w jednym i drugim przypadku jest to ta sama spółka.

W wyniku przekształcenia spółka przekształcona nie traci osobowości prawnej, nadal jest podmiotem praw i obowiązków, przysługujących spółce przekształcanej. Wiąże się to z zasadą kontynuacji wyrażoną w art. 553 k.s.h., która zmierza do zachowania tożsamości spółki przekształcanej i przekształconej. Bez zmian pozostaje treść stosunków prawnych łączących spółkę przekształcaną z innymi podmiotami – do umów zawartych z kontrahentami nie wymaga się żadnych aneksów.

Spółka przekształcona pozostaje też podmiotem koncesji, ulg i zezwoleń, które zostały przyznane spółce przed przekształceniem, chyba że przepisy ustaw szczególnych regulują te kwestie odmiennie.

Ciągłość składu

Z dniem przekształcenia wspólnicy spółki przekształcanej stają się wspólnikami spółki przekształconej. Nie muszą składać oświadczeń o objęciu udziałów bądź akcji w spółce przekształconej. Zostaje zatem zachowana ciągłość składu osobowego wspólników spółki.

Zdaniem autora

Krzysztof Kozik radca prawny

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w formie prawnej niedostosowanej do potrzeb swojego biznesu powinien rozważyć kwestię przeprowadzenia procedury przekształceniowej, która może wpłynąć na rozwój firmy i zapewnić kontynuację działalności. Warto zauważyć, że w wyniku przekształcenia niezmienne pozostają numery NIP i REGON (wyjątek: przekształcenie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową). Nazwa firmy może ulec zmianie tylko w zakresie określenia formy prawnej, co na rynku ma istotne znaczenie. Trzeba zaznaczyć, że procedura przekształcenia wymaga czasu z uwagi na konieczność podjęcia wielu czynności zobligowanych podmiotów, a zwłaszcza samego przedsiębiorcy.

Zdaniem autorki

Aleksandra Mazgajska aplikantka radcowska

Warto wskazać, że w wyniku przekształcenia przedsiębiorca ma możliwość wdrożenia odpowiednich procedur umożliwiających sprawne funkcjonowanie prowadzonego przedsiębiorstwa. Nowa forma prawna wpływa na szereg istotnych kwestii, m.in. dotyczących odpowiedzialności przedsiębiorcy za zobowiązania zaciągnięte w ramach działalności gospodarczej czy też kosztów prowadzonego biznesu. Trzeba pamiętać, że proces przekształcenia wywiera istotne skutki w sferze prawnej i gospodarczej, zatem decyzja o przekształceniu powinna w każdym przypadku zostać podjęta z uwzględnieniem wszystkich czynników, zarówno ekonomicznych jak i prawnych.