Prace nad nowelizacją ustawy – Prawo zamówień publicznych obejmują zmiany, których celem jest ułatwienie prowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia w zakresie badań naukowych. W projekcie przewidziano m.in. rozszerzenie przesłanki zastosowania zamówienia w trybie z wolnej ręki w zakresie zamówień na rzeczy wytworzone jedynie dla celów badawczych oraz nową przesłankę zwolnienia z obowiązku stosowania ustawy p.z.p.
Zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 67 ust. 1a ustawy p.z.p. zamawiający będzie mógł udzielić zamówienia z wolnej ręki, jeśli przedmiotem zamówienia są rzeczy wytwarzane wyłącznie do celów prac badawczych, eksperymentalnych, naukowych lub rozwojowych, które nie służą prowadzeniu przez zamawiającego produkcji seryjnej, mającej na celu osiągnięcie rentowności rynkowej lub pokryciu kosztów badań lub rozwoju, oraz które mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę.
Ważne przesłanki
Oznacza to, że będzie możliwe udzielenie zamówienia w trybie zamówienia z wolnej ręki, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:
- przedmiotem zamówienia będą rzeczy wytwarzane wyłącznie do celów prac badawczych, eksperymentalnych, naukowych lub rozwojowych;
- rzeczy te nie mogą służyć prowadzeniu przez zamawiającego produkcji seryjnej, mającej na celu osiągnięcie rentowności rynkowej lub pokryciu kosztów badań lub rozwoju;
- rzeczy te mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę.
Jednym z podstawowych problemów, który pojawia się podczas analizy przytoczonego przepisu, jest zakres pojęciowy terminów: prace badawcze, eksperymentalne, naukowe, rozwojowe. Na gruncie prawa krajowego zdefiniowano jedynie prace rozwojowe (w art. 2 ust. 3 pkt 4 ustawy o zasadach finansowania nauki).
Natomiast właściwe wyjaśnienie wątpliwości może przesądzać o prawidłowym lub nieprawidłowym działaniu zamawiającego, zarówno w omawianym przypadku, jak i innych sytuacjach, do których poprzez wskazane powyżej pojęcia odwołuje się nowelizowana ustawa p.z.p.
Użycie wskazanych pojęć przez polskiego ustawodawcę stanowi rezultat brzmienia art. 31 pkt 2 lit. a dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi, o treści: Instytucje zamawiające mogą udzielać zamówień publicznych w drodze procedury negocjacyjnej bez uprzedniej publikacji ogłoszenia o zamówieniu w przypadku zamówień publicznych na dostawy jeżeli przedmiotem zamówienia są produkty wytwarzane jedynie do celów prac badawczych, eksperymentalnych, naukowych lub rozwojowych, przepis ten nie obejmuje produkcji seryjnej mającej na celu osiągnięcie rentowności rynkowej lub pokrycie kosztów badań i rozwoju.
Jest jeden wykonawca
Mimo że nie wynika to wprost z treści nowelizowanego przepisu, należy przyjąć, że omawiana przesłanka obejmuje wyłącznie dostawy.
Warto także pamiętać, że nabycie rzeczy na podstawie projektowanego przepisu będzie możliwe wyłącznie, gdy na rynku istnieje tylko jeden wykonawca mogący wykonać omawianą dostawę. Przy czym istnienie tylko jednego wykonawcy zdolnego do realizacji zamówienia musi być oczywiste, wynikać z obiektywnych, niebudzących wątpliwości faktów, nie zaś tylko z subiektywnego przekonania strony zamawiającej.
Nie wolno tego utożsamiać także ze względami gospodarczymi i organizacyjnymi, nawet jeśli udzielenie takiego zamówienia wbrew innym przesłankom może być uzasadnione względami racjonalnymi i terminowymi w zakresie wykonania zamówienia oraz wydatkowania środków publicznych.
Zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 4 ust. 8a ustawy p.z.p., ustawy nie stosuje się do zamówień, których przedmiotem są dostawy lub usługi służące wyłącznie do celów prac badawczych, eksperymentalnych, naukowych lub rozwojowych, które nie służą prowadzeniu przez zamawiającego produkcji seryjnej, mającej na celu osiągnięcie rentowności lub pokryciu kosztów badań lub rozwoju, jeżeli ich wartość jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8.
Jakie kryteria
Zgodnie z tym, z wyłączenia ze stosowania ustawy korzystać będą:
- zamówienia, których przedmiotem są zarówno dostawy, jak i usługi;
- dostawy i usługi te muszą służyć wyłącznie do celów prac badawczych, eksperymentalnych, naukowych lub rozwojowych;
- dostawy i usługi te nie mogą służyć prowadzeniu przez zamawiającego produkcji seryjnej, mającej na celu osiągnięcie rentowności rynkowej lub pokryciu kosztów badań lub rozwoju;
- szacunkowa wartość omawianych dostaw lub usług nie może przekroczyć tzw. progów unijnych.
Podkreślić jednak należy, że proponowana zmiana nie oznacza zupełnej dowolności przy zawieraniu umów dostawy lub usługi w wyżej omówionym zakresie bowiem w ustawie o zasadach finansowania nauki, zamówienia określone w projektowanym art. 4 ust. 8a ustawy p.z.p., których szacunkowa wartość przekracza 30 tys. euro określono mianem zamówień z dziedziny nauki i w przypadku ich udzielania zamawiający będzie musiał zamieścić ogłoszenie o udzielanym i udzielonym zamówieniu w BIP, na swojej stronie internetowej, a także będzie musiał zapewnić przejrzystość, równe traktowanie podmiotów zainteresowanych wykonaniem zamówienia oraz uwzględnić okoliczności mogące mieć wpływ na jego udzielenie.
