Spadkobiercy wstępują w sytuację prawną spadkodawcy. Zdając sobie sprawę z możliwej niewiedzy następców prawnych w tym zakresie, ustawodawca przewidział jednak regulacje szczególne.

Fiskus sam obliczy daninę

Brak możliwości złożenia zeznania podatkowego za spadkodawcę, poza opisanym przypadkiem wspólnego rozliczenia się małżonków (patrz „Spadkobiercy mogą kontynuować działalność"), stworzył konieczność wprowadzenia innego sposobu rozliczenia podatkowego zmarłego podatnika. Rozliczenia tego dokonuje organ podatkowy z urzędu w trybie art. 104 ordynacji podatkowej.

Zgodnie z tym przepisem organ podatkowy ma obowiązek poinformowania spadkobierców podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, na podstawie posiadanych danych, o wysokości dochodu lub przychodu spadkodawcy oraz o wysokości wpłaconych zaliczek na podatek lub podatku, podając równocześnie przypadającą do zapłacenia kwotę podatku lub kwotę nadpłaty.

Jeżeli spadkodawca poniósł wydatki uprawniające do ulg podatkowych nieznane dotychczas organowi podatkowemu, spadkobierca w terminie 30 dni od dnia otrzymania tych informacji, zawiadamia organ podatkowy o wysokości poniesionych wydatków. Po upływie tego terminu organ podatkowy doręcza spadkobiercom decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego lub stwierdzającą nadpłatę.

Organ musi zawiadomić

W pierwszej kolejności należy rozróżnić postępowania, które toczą się w danej instancji, od postępowań zakończonych rozstrzygnięciem organu, co do którego nie upłynął jeszcze termin do wniesienia środka zaskarżenia.

W pierwszym wypadku organ podatkowy z urzędu zawiesza toczące się postępowanie po otrzymaniu wiadomości o śmierci strony (art. 201 § 1 pkt 1 o.p.) oraz podejmuje je po ustaleniu, bądź zgłoszeniu się spadkobierców (art. 205 § 1 o.p.).

Natomiast, jeżeli w dniu śmierci strony nie upłynął jeszcze termin do złożenia odwołania, zażalenia lub skargi do sądu administracyjnego, organy podatkowe zobowiązane są do zawiadomienia spadkobierców o:

1) złożonych przez spadkodawcę odwołaniach od decyzji, zażaleniach na postanowienia i skargach do sądu administracyjnego;

2) decyzjach wydanych na podstawie art. 67a § 1 pkt 1 lub 2 o.p., jeżeli nie upłynął termin płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej lub termin płatności rat;

3) decyzjach i postanowieniach, które zostały doręczone spadkodawcy, a w dniu jego śmierci nie upłynął jeszcze termin do złożenia odwołania, zażalenia lub skargi do sądu administracyjnego;

4) wszczętej kontroli podatkowej;

5) złożonych przez spadkodawcę wnioskach o wszczęcie postępowania;

6) postępowaniach wszczętych z urzędu wobec spadkodawcy.

W przypadkach określonych w pkt 1 i 3 terminy do złożenia odwołania, zażalenia lub skargi do sądu administracyjnego biegną ponownie od dnia doręczenia zawiadomienia. Śmierć strony powoduje zatem przerwanie biegu tych terminów (art. 103 o.p.).

Bieg terminów ulega zawieszeniu

Trzecim przypadkiem związanym z postępowaniami podatkowymi spadkodawcy jest sytuacja, gdy postępowanie to nie zostało wszczęte, bądź zostało już zakończone.

W takich okolicznościach, wyjąwszy odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy, zawieszeniu – od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły dwa lata od śmierci spadkodawcy – ulega bieg terminów (art. 99 o.p.):

- powstania zobowiązania podatkowego (art. 68 o.p.),

- przedawnienia zobowiązań podatkowych spadkodawcy (art. 70 o.p.),

- przedawnienia należności płatników lub inkasentów z tytułu nie pobranych albo nie wpłaconych podatków (art. 71 o.p.),

- zwrotu nadpłaty (art. 77 § 1 o.p.),

- wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty (art. 80 § 1 o.p.).

Ponadto należy wskazać, że ogólne zasady sukcesji podatkowej określone w art. 97 § 1-3 o.p. stosuje się również do praw i obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego (art. 97 § 4 o.p.).