Umowa o współpracy z samozatrudnionym

Pojęcie „samozatrudnienie” nie występuje w żadnym przepisie prawa. W praktyce gospodarczej mianem tym określa się sytuację osoby fizycznej, która w ramach prowadzonej osobiście działalności gospodarczej (jako przedsiębiorca) zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności (usług) na rzecz innego przedsiębiorcy.

Zatem przedsiębiorca zawiera z innym przedsiębiorcą umowę o wykonanie usługi, a następnie samodzielnie ją wykonuje.

Umowa o współpracy między przedsiębiorcami jest najczęściej zbliżona do umowy-zlecenia. Jej nazwa może odzwierciedlać rodzaj wykonywanych usług, np. umowa o prowadzenie ogrodów, o sprzątanie pomieszczeń, o  świadczenie usług gastronomicznych itp.

Współpraca może być prowadzona zarówno na  podstawie umowy-zlecenia, jak i umowy o dzieło. W kontrakcie warto jednak zaznaczyć, że ma ona charakter profesjonalny (tzn. jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej) i załączyć zaświadczenie o prowadzeniu biznesu.

Swoboda kontraktowania

Konsekwencją cywilnoprawnego charakteru stosunku prawnego łączącego strony umowy o współpracy jest zastosowanie do niego zasady swobody kontraktowania (art. 3531 k.c.).

W myśl tej reguły strony mogą w dowolny sposób nawiązywać, kształtować i rozwiązywać stosunki prawne, w tym w zakresie nieuregulowanym w kodeksie cywilnym (tzw. umowy nienazwane), jeżeli odpowiada to ich potrzebom i woli. Jednak istnieją granice swobody kontraktowania, które wyznaczają:

- sprzeczność z ustawą oraz z zasadami współżycia społecznego,

- sprzeczność z naturą danego stosunku prawnego,

- niemożność świadczenia (art.  387 k.c.).

Swobodę kontraktowania ograniczają również przepisy chroniące przed wyzyskiem (art. 388 k.c.). Wyzysk ma miejsce, gdy w kon-

trakcie zachodzi rażąca dysproporcja świadczeń kontrahentów, a do zawarcia umowy na takich warunkach doszło na skutek wykorzystania przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia jednej ze stron. Kontrahent pokrzywdzony ma prawo żądać zmiany umowy w  tym zakresie lub jej unieważnienia.

Status przedsiębiorcy

Podejmując współpracę, warto też pamiętać o art. 5b ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361 ze zm.). Stanowi on, że za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, przy których wykonywaniu łącznie spełnione są następujące warunki:

- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności,

- są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności,

- wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzonym biznesem.

Zatem w sytuacji, gdy w przyjętej przez strony formie współpracy występują łącznie wymienione cechy, to wykluczona jest kwalifikacja tej aktywności zawodowej jako wykonywanie działalności gospodarczej.

Podstawowe zalety współpracy z samozatrudnionym to większa elastyczność relacji i obniżenie kosztów wykonania usług. Zatrudniający musi się jednak liczyć z możliwością utraty wykonawcy, jeżeli będzie on niezadowolony z zasad współpracy ustalonych w umowie oraz ich realizacji w praktyce.

Tym samym musi liczyć się z ewentualnością, że nastawienie na maksymalne „wyzyskanie” samozatrudnionego może obrócić się przeciwko niemu. Zatrudniający ponosi też ryzyko zakwalifikowania stosunku prawnego łączącego go z samozatrudnionym jako stosunku pracy.

BEZ PODPORZĄDKOWANIA

Posiadanie przez wykonawcę statusu przedsiębiorcy nie oznacza, że relacja prawna z samozatrudnionym może zastąpić stosunek pracy.

Jeśli praca świadczona przez samozatrudnionego odbywa się w warunkach podporządkowania organizacyjnego właściwego dla stosunku pracy, to mają zastosowanie ograniczenia prawne wynikające z art. 22 § 1

1

i 1

2

k.p., a mianowicie możliwość uznania łączącej strony relacji prawnej za stosunek pracy.

Najważniejsze elementy umowy o współpracy to przedmiot umowy, prawa i obowiązki jej stron oraz warunki i zasady współpracy. Strony muszą porozumieć się m.in. co do miejsca i czasu wykonania określonej pracy, zasad wynagradzania, zakresu odpowiedzialności. Współpracujący z samozatrudnionym często jest zobowiązany umownie do:

- dostarczania wszelkich informacji niezbędnych do wykonywania umowy,

- zapewnienia współdziałania swoich pracowników z samozatrudnionym,

- wykonywania zobowiązań, jakie zaciągnął samozatrudniony, działając w imieniu i na  rzecz zatrudniającego na podstawie umowy,

- informowania samozatrudnionego o efektach jego działań (np. wykonywaniu umów zawartych za jego pośrednictwem),

- wyliczania i podawania samozatrudnionemu podstawy do określenia przysługujących mu składników wynagrodzenia o charakterze zmiennym, uzależnionych od efektów czynności.

Z kolei dla zabezpieczenia interesów pracodawcy w umowie warto umieścić postanowienia nakazujące samozatrudnionemu:

- wykonywanie czynności objętych umową według najlepszej wiedzy, z należytą starannością i dbałością o dobro zatrudniającego,

- możliwość pobytu u zatrudniającego w określonym miejscu i czasie, jeżeli wymaga tego charakter zadań,

- obowiązek osobistego wykonania czynności, gdy uzasadnia to specyfika danej umowy (jeżeli wymagany jest określony rezultat),

- bieżące dostarczanie zatrudniającemu informacji o wykonywaniu przedmiotu umowy,

- współdziałanie z kierownictwem i pracownikami zatrudniającego przy wykonywaniu umowy,

- przestrzeganie terminów wynikających z wewnętrznych procedur zatrudniającego.

Forma biznesu

Z punktu widzenia prawa podatkowego (na podstawie źródeł przychodów określonych w  art. 10  ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r.  o podatku dochodowym od osób fizycznych) samozatrudnienie może występować w formie:

- działalności wykonywanej osobiście,

- pozarolniczej działalności gospodarczej.

Korzystanie z usług samozatrudnionego na zasadach działalności wykonywanej osobiście (umowy cywilnoprawne zawierane przez osoby fizyczne niebędące zaewidencjonowanymi przedsiębiorcami) wiąże się z obowiązkiem pracodawcy rozliczenia takiego współpracownika.

Firma występuje wówczas w charakterze płatnika składek na ubezpieczenia społeczne i podatku dochodowego. Natomiast samozatrudniony (przedsiębiorca zarejestrowany w ewidencji) sam oblicza i odprowadza zaliczki na podatek, składa formularze podatkowe oraz oblicza i opłaca składki ubezpieczeniowe.