Jedną z najpopularniejszych form prowadzenia biznesu w Niemczech pozostaje od czasów Wilhelma II spółka z o.o. – Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH).
W niemieckich sądach tych spółek obecnie jest zarejestrowanych około pół miliona. Wszystkich spółek osobowych razem wziętych jest dwa razy mniej, a spółki akcyjne nawet nie zajmują 10 tys. akt w sądach rejestracyjnych za Odrą.
Również dla polskich przedsiębiorców, działających na niemieckim rynku lub noszących się z takim zamiarem ta forma prawna jest atrakcyjna. Do tego przyczyniają się również ułatwienia, które od 1 maja tego roku dotyczą niemieckich podmiotów prawnych, zatrudniających polskich pracobiorców.
To był wzór
Ustawa o GmbH (GmbHG) obchodzi swoją 120. rocznicę. GmbHG jest najstarszym uregulowaniem spółki z o.o., na którym wzorowali się inni prawodawcy na całym świecie, między innymi polski w 1919 r., 1934 r. oraz 2000 r. Mimo że GmbHG przetrwał od czasów cesarstwa, uległ wielu zmianom.
Najdalej idące zmiany weszły w życie jesienią 2008 r., kiedy niemiecki prawodawca po wieloletniej dyskusji nad unowocześnieniem GmbH wydał akt prawny, którego pełna nazwa brzmi „ustawa o modernizacji prawa o spółce z o.o. i o zwalczaniu nadużyć” (MoMiG).
Trzy lata od wprowadzenia zmian, można stwierdzić, że ustawa spełniła swoje zadania.Celem MoMiG było przede wszystkim uatrakcyjnienie GmbH jako formy prowadzenia biznesu w UE i zlikwidowanie przewagi, którą w Niemczech w pierwszych latach XXI wieku miała popularna anglosaska spółka Limited wobec GmbH.
Ustawa MoMiG z jednej strony ułatwiła oraz przyśpieszyła zakładanie GmbH, nabycie jej udziałów oraz cash pooling; z drugiej strony zaostrzyła odpowiedzialność cywilną jej prezesów i wspólników.
Kapitał zakładowy
Nowością w ustawie jest stworzenie specjalnej formy GmbH o nazwie Unternehmergesellschaft (haftungsbeschränkt) w skrócie UG (haftungsbeschränkt). Mimo że kapitał zakładowy tradycyjnej GmbH nadal wynosi 25 tys. euro, to UG (haftungsbeschränkt) może rozpocząć działalność z kapitałem zakładowym w wysokości 1 euro. Spółka wtedy jest zobowiązana do odkładania rocznie 25 proc. zysku dopóty, dopóki nie zostanie osiągnięta kwota kapitału własnego w wysokości 25 tys. euro. Wtedy też spółka może zmienić firmę z UG (haftungsbeschränkt) na GmbH.
Jak założyć
Zakładanie GmbH trwa z reguły parę tygodni. W pierwszej kolejności przyszli wspólnicy muszą uzgodnić treść dokumentów założycielskich w obowiązującej niemieckiej wersji językowej, przede wszystkim statut (Satzung) i protokół założycielski (Gründungsprotokoll). To z reguły będzie wymagało współpracy z niemieckim adwokatem.
Z tymi dokumentami wspólnicy udają się, ewentualnie z tłumaczem, do notariusza w dowolnym miejscu w Niemczech. Po złożeniu podpisów przez wspólników pod dokumentami założycielskimi, założeniu konta spółki i udowodnieniu wpłaty połowy kapitału założycielskiego na to konto, notariusz składa wniosek o rejestrację spółki do właściwego sądu rejestracyjnego dla przyszłej siedziby spółki.
Mimo że siedziba statutowa musi być na terenie Niemczech, to można przenieść siedzibę administracyjną za granicę, na przykład do Polski. Na terenie Niemiec musi pozostać natomiast co najmniej jedna skrzynka na listy, do której mogą być kierowane pisma dotyczące spółki.
Należne podatki
Spółki kapitałowe, do których obok GmbH w Niemczech należą przede wszystkim Aktiengesellschaft (AG) i Kommanditgesellschaft auf Aktien (KGaA), płacą podatek CIT (Körperschaftssteuer) w wysokości obecnie 15 proc. od zysku, dodatek solidarnościowy (Solidatitätszuschlag) w wysokości obecnie 5,5 proc. od podatku CIT oraz podatek od działalności przemysłowo-handlowej (Gewerbesteuer), którego wysokość zależna jest od gminy, w której spółka kapitałowa ma swoją siedzibę.
Niepisaną regułą jest, że atrakcyjne lokalizacje jak Monachium lub Frankfurt nad Menem mają wyższy podatek od działalności przemysłowo-handlowej niż mniejsze miejscowości w regionach ze słabą infrastrukturą. Spółki kapitałowe z reguły są też płatnikami podatku VAT, którego stawki w Niemczech obecnie wynoszą 19 proc., 7 proc. i 0 proc.
W takim przypadku mogą też odzyskiwać podatek VAT z rachunków, które muszą zapłacić niemieckim kontrahentom. Wspólnicy z miejscem zamieszkania w Niemczech płacą z dywidendy dodatkowe 25 proc. PIT (Einkommenssteuer) w formie ryczałtowej – Abgeltungssteuer.
Kombinowane spółki
Ponieważ obciążenie podatkowe handlowych spółek osobowych, do których w Niemczech należą przede wszystkim Offene Handelsgesellschaft (OHG), Kommanditgesellschaft (KG) i Stille Gesellschaft, jest niższe od obciążenia podatkowego spółek kapitałowych, a w przeszłości ta różnica była znacząco większa, bardzo popularne są kombinacje GmbH z KG lub rzadziej Stille Gesellschaft.
Takie kombinowane spółki firmują się jako GmbH & Co. KG lub GmbH & Still. W KG, w której jedynym komplementariuszem jest spółka GmbH, a komandytariuszami są często te same osoby, które są wspólnikami w GmbH. W tej konstelacji żadna osoba fizyczna nie odpowiada swoim majątkiem za długi spółek, a GmbH nie płaci podatku od dochodu, ponieważ cały zysk jest ulokowany w KG. KG dla celów niemieckiego prawa podatkowego jest natomiast transparentne, tzn. że nie płaci podatku od dochodu. Regularny Einkommenssteuer, już nie w formie Abgeltungssteuer, jest pobierany od wspólników z miejscem zamieszkania w Niemczech. Wysokość tego podatku już jest zależna od osobistej sytuacji podatkowej konkretnego podatnika.
Twarde rygory
O ile rygory prawa podatkowego można zredukować poprzez konstrukcję GmbH & Co. KG, o tyle prawa ubezpieczeń socjalnych i prawa pracy nie da się obejść. Bycie pracodawcą jest zapewne największym minusem działalności gospodarczej w Niemczech, bez względu na formę prawną tej działalności.
Pracodawca płaci całość składek do ubezpieczenia od wypadku (Unfallversicherung) oraz połowę składek do ubezpieczenia zdrowotnego (Krankenversicherung), ubezpieczenia pielęgnacyjnego (Pflegeversicherung), ubezpieczenia na wypadek bezrobocia (Arbeitslosenversicherung) oraz ubezpieczenia emerytalnego (Rentenversicherung). Suma obciążenia pracodawcy składkami do ubezpieczeń socjalnych wynosi około jednej piątej wynagrodzenia brutto.
Współdecydowanie
Pracobiorcy mają też prawo do współdecydowania w zakładzie (betriebliche Mitbestimmung) i przedsiębiorstwie (unternehmerische Mitbestimmung), jeżeli ich liczba przekroczy pewne progi.
W zakładach, które zatrudniają więcej niż pięciu pełnoetatowych pracobiorców, z których co najmniej trzech ma też bierne prawo wyborcze, na wniosek pracobiorców należy wybrać radę zakładową. W spółkach kapitałowych, które mają więcej niż 500 pracobiorców, należy dodatkowo powołać radę nadzorczą i pracobiorcy mają prawo do wybierania jednej trzeciej jej członków.
Jeżeli spółka kapitałowa zatrudnia więcej niż 2 tys. pracobiorców, w jej radzie nadzorczej połowa członków jest powoływana przez pracobiorców. Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę jest utrudnione w przedsiębiorstwach, które zatrudniają więcej niż dziesięciu pracobiorców lub w których istnieje rada zakładowa. Nieprzestrzeganie praw pracobiorców niesie surowe konsekwencje cywilno-, karno- i nawet administracyjnoprawne dla pracodawcy.
dr Roman Jüngling LL.M.
dr Roman JünglingLL.M.
Zagraniczni inwestorzy mogą liczyć na różne formy wsparcia ze strony niemieckich samorządów terytorialnych przy zakładaniu spółek w obrębie ich gmin. Ministerstwa gospodarki większych niemieckich landów zatrudniają polskojęzycznych doradców, którzy pomagają przy inwestowaniu za Odrą.
Tak czyni na przykład takie ministerstwo w Bawarii, które z myślą o zagranicznych inwestorach powołało zespół Invest in Bavaria.
Jednym z jego projektów jest wsparcie w wysokości do 10,5 tys. euro dla zagranicznych inwestorów, którzy mają zamiar wejść na niemiecki rynek poprzez przedstawicielstwo lub spółkę z siedzibą w Norymberdze lub Fürthie w północnej Bawarii.
