>> Moja działalność przynosi coraz mniejsze zyski. Niedługo będę zmuszony zrezygnować z jej prowadzenia. Moim źródłem utrzymania będą wówczas umowy o dzieło, które podpisuję co miesiąc z pewną spółką. Czy po zamknięciu działalności będę mógł sam opłacać za siebie składki do ZUS? A jeżeli tak, to od jakiej podstawy? Czy będzie to wynagrodzenie, które otrzymuję z umowy o dzieło?
– pyta czytelnik.
Każda osoba, która była objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, po ich ustaniu ma prawo dobrowolnie je kontynuować. Jest to jednak możliwe wyłącznie wtedy, gdy nie ma ona innego tytułu do ubezpieczeń. Jednocześnie więc oznacza to, że w razie uzyskania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń, np. zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, czy zlecenia, kończy się możliwość kontynuowania ubezpieczeń.
Na przedłużenie swojego stażu ubezpieczeniowego w ten sposób decydują się najczęściej zwolnieni pracownicy, którzy mają stałe źródło dochodów – np. z umowy o dzieło czy najmu. Ale dotyczy to również przedsiębiorców, którzy zrezygnowali z prowadzenia działalności gospodarczej, pod warunkiem jednak, że byli objęci
obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Poza osobami, dla których opłacanie składek było obligatoryjne, wyjątkowo możliwość kontynuowania ubezpieczeń mają obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych lub wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Polski, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa, pod warunkiem, że osoby te przystąpiły do ubezpieczeń dobrowolnie.
Ważne! Można kontynuować tylko ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Nie uda się w ten sposób zapewnić sobie ubezpieczenia na okoliczność wypadku czy choroby.
Tylko na wniosek
W ZUS trzeba zgłosić chęć kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W zgłoszeniu należy wskazać datę przystąpienia do nich. Nie może być ona wcześniejsza niż dzień złożenia tego wniosku.
Co ważne – obecnie wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń można złożyć w wybranym przez siebie terminie. Nie ma już ograniczenia, jakie obowiązywało do 31 sierpnia 2009 r. Osoby, które wówczas zamierzały kontynuować ubezpieczenia emerytalne i rentowe, musiały zgłosić wniosek o objęcie nimi w terminie 30 dni od ustania obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Od 1 września 2009 r. można go złożyć w wybranym przez siebie terminie. Ważne jest tylko to, by po 31 grudnia 1998 r. posiadać choć jeden dzień obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych.
Teraz jedynym warunkiem jest więc brak innych tytułów do ubezpieczeń i fakt, że ostatnio składki emerytalno-rentowe były obowiązkowe (poza wskazanym wcześniej wyjątkiem).
Wniosek w sprawie kontynuowania ubezpieczeń należy sporządzić na druku ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 19 00 XX. Składa się go w jednostce ZUS, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania zainteresowanego albo wysyła pocztą (data stempla pocztowego jest wtedy datą wpływu wniosku).
Co miesiąc przelew...
Kontynuowanie ubezpieczeń wiąże się oczywiście z koniecznością comiesięcznego opłacania składek. Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52 proc., a na rentowe 8 proc. podstawy wymiaru. Podstawę do ich naliczenia stanowi natomiast kwota zadeklarowana, nie niższa jednak niż równowartość obowiązującej minimalnej płacy. Zatem w 2012 r. składki za cały miesiąc nie mogą być niższe niż 412,80 zł:
(1500 zł x 19,52 proc.) + (1500 zł x 8 proc.) = 412,80 zł.
Mniej można zapłacić tylko wtedy, gdy ubezpieczenia trwały krócej niż miesiąc. Aby ustalić proporcjonalnie niższą podstawę wymiaru składek od minimalnego wynagrodzenia, należy:
- kwotę tego wynagrodzenia podzielić przez liczbę dni danego miesiąca,
- wynik (bez zaokrąglania) pomnożyć przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom (dopiero tę kwotę trzeba zaokrąglić do pełnych groszy).
Jeśli ktoś ma możliwość płacenia znacznie wyższych składek, musi pamiętać o rocznym ich ograniczeniu. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego na ten rok przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej. W 2012 r. limit ten wynosi 105 780 zł. Liczą się tu oczywiście wszystkie przychody uzyskane w całym roku, od których zostały naliczone te dwie przedmiotowe składki, np. z zakończonej w tym roku działalności czy pracy na etat. Jeśli ta granica zostanie przekroczona, składek nie trzeba opłacać do końca roku. Ale ta luka w płatnościach będzie traktowana jak okres regulowania składek.
...i druki z rozliczeniem
Osoba kontynuująca ubezpieczenia musi wykazywać należne składki w deklaracji DRA. Taki dokument ma obowiązek składać co miesiąc, najpóźniej 10. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie musi też opłacić daniny w naliczonej wysokości.
O ile jednak składki trzeba płacić co miesiąc, to deklarację można składać znacznie rzadziej. Ale dotyczy to tylko tych osób, które płacą te daniny od najniższej podstawy wymiaru (minimalnego wynagrodzenia). Nie muszą przekazywać tego dokumentu, jeśli w stosunku do poprzednio złożonej deklaracji nic się nie zmieniło. Są zwolnieni z tego obowiązku także wtedy, gdy zmiana wynikała wyłącznie z modyfikacji minimalnego wynagrodzenia.
Jeśli zatem czytelnik zdecyduje się kontynuować ubezpieczenia np. od 1 maja 2012 r., to po złożeniu deklaracji DRA za maj nie będzie jej musiał przekazywać za kolejne miesiące (aż do jakiejś zmiany), pod warunkiem, że zadeklaruje opłacanie składek od kwoty minimalnej płacy.
Bez patrzenia wstecz
Aby zrezygnować z kontynuowania ubezpieczeń i opłacania składek, trzeba się wyrejestrować na formularzu ZWUA (z tym samym kodem tytułu ubezpieczeń). Ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustają od dnia wskazanego w tym druku, nie wcześniej jednak niż od dnia jego złożenia. Nie można zatem wyrejestrować się z nich z datą wsteczną i wystąpić do ZUS o zwrot opłaconych składek.
Kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostaje też przerwane w razie zalegania ze składkami. Ustają wówczas od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składki zostały opłacone po terminie. W takiej sytuacji można jednak wystąpić do ZUS z prośbą o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie. Pozytywna decyzja oznaczać będzie, że ubezpieczenia nie ustały. Gdy ZUS nie przychyli się do podania, zostaje możliwość ponownego zgłoszenia się do ubezpieczeń na druku ZUA.
Lepiej nie przekraczać dekady
. nie określa, jak długo trzeba płacić składki emerytalno-rentowe, żeby móc kontynuować te ubezpieczenia. Teoretycznie więc także osoba, która była objęta nimi jeden dzień, może samodzielnie płacić za siebie składki. Nie ma również ograniczeń co do okresu kontynuowania tych ubezpieczeń. Zainteresowany może więc płacić składki przez kilka lat albo kilka dni. Jeśli jednak robi to dłużej niż dziesięć lat, musi mieć świadomość, że nie zachowa gwarancji minimalnej emerytury. Czas kontynuowania ubezpieczeń to co prawda okres składkowy w rozumieniu przepisów emerytalnych. Ma więc duże znaczenie przy ustalaniu prawa do tego świadczenia. Jednak w sytuacji, gdy okres kontynuowania ubezpieczeń przekroczy dziesięć lat, przepisy wyłączają gwarancję wypłaty minimalnego świadczenia. Jeśli stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie mu zapewniał najniższej emerytury obowiązującej w danym okresie, ZUS jej nie podniesie do tego poziomu.
