Obok przewidzianych w ustawie z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych środków ochrony prawnej oraz kontroli udzielania zamówień publicznych wykonawca, a także inny zainteresowany podmiot mogą wnieść skargę do Komisji Europejskiej na naruszenie prawa unijnego w dziedzinie zamówień publicznych.
W skardze zakwestionować można działanie lub zaniechanie instytucji zamawiających, które są sprzeczne z określonym przepisem lub zasadą prawa UE. Wniesienie skargi nie wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów postępowania wyjaśniającego przed Komisją i postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości UE.
Naruszenie powinno być powiązane z naruszeniem postanowień dyrektyw unijnych w dziedzinie zamówień, w tym w szczególności dyrektywy 2004/18/WE.
W przypadku zamówień, które nie są lub są objęte jedynie częściowo dyrektywami w sprawie zamówień publicznych (np. zamówienia opiewające na kwoty nieosiągające wartości progowych, od których zastosowanie mają te dyrektywy zamówienia na usługi wskazane w załączniku II B do dyrektywy 2004/18/WE) należy powołać się na stosowne postanowienia Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE.
Trybunał wielokrotnie potwierdził w swoim orzecznictwie, że postanowienia TFUE dotyczące rynku wewnętrznego mają również zastosowanie do zamówień nieobjętych zakresem dyrektyw w sprawie zamówień publicznych. Szczegółowe informacje i wyjaśnienia w tym zakresie zawarte zostały w Komunikacie wyjaśniającym Komisji z 1 sierpnia 2001 r., nr 2006/C 179/02.
Możliwa poufność
Skargę można wnieść w języku polskim, samodzielnie albo za pośrednictwem pełnomocnika. Fakultatywny wzór skargi zamieszczony jest na stronie internetowej Komisji Europejskiej.
Co w skardze
Poza danymi personalnymi i adresowymi należy w skardze między innymi:
• wskazać instytucję zamawiającą, która dopuściła się naruszenia prawa wspólnotowego,
• przedstawić opis faktów stanowiących podstawę wniesienia skargi,
• wyszczególnić przepisy prawa unijnego, które zostały naruszone przez instytucję zamawiającą,
• opisać, czy zaangażowane są środki pochodzące z któregoś z unijnych systemów finansowania, z których korzysta lub zamierza skorzystać dana instytucja zamawiająca,
• podać szczegóły dotyczące wszelkich wniosków kierowanych dotychczas do służb Komisji oraz do innych władz i organów unijnych,
• opisać czy i jakie wniesiono środki odwoławcze lub jakie inne procedury zostały zainicjowane oraz podać, czy zapadła już w tej sprawie jakaś decyzja lub zasądzono odszkodowanie, a jeśli tak, to należy dołączyć kopie orzeczeń.
Skarżący powinien w skardze odnieść się do kwestii poufności, to jest wskazać, czy upoważnia Komisję do ujawniania jego tożsamości w kontaktach z władzami państwa członkowskiego przeciwko któremu skierowana jest skarga.
Skarga do Komisji Europejskiej zostanie zarejestrowania w Sekretariacie Generalnym, o czym podmiot ją wnoszący zostanie niezwłocznie powiadomiony. Następnie zostanie ona przekazana do właściwych służb Komisji.
W dziedzinie zamówień publicznych będzie to stosowna jednostka Departamentu C w Dyrektoriacie Rynku Wewnętrznego i Usług, która odpowiedzialna jest za monitorowanie prawa zamówień publicznych w państwie członkowskim, którego dotyczy skarga.
Zdecyduje unijny urzędnik
Urzędnik unijny po wstępnej analizie skargi zdecyduje, czy sprawie nadany zostanie dalszy bieg. Służby Komisji będą informować na bieżąco osobę zainteresowaną o przebiegu procedury w sprawie naruszenia przepisów. Jeśli Komisja zdecyduje się zamknąć sprawę, prześle ona skarżącemu tak zwany pre-closure letter, w którym poinformuje go o intencji jej zamknięcia i wskaże powody, dla których postępowaniu nie może zostać nadany dalszy bieg.
Jeśli postępowanie nie może być kontynuowane z uwagi na to, że określone okoliczności faktyczne nie zostały przez skarżącego wykazane bądź dostatecznie wyjaśnione, Komisja wyznaczy mu odpowiedni termin na uzupełnienie informacji niezbędnych do ustalenia, że doszło do naruszenia prawa unijnego.
Po upływie tego terminu Komisja podejmie decyzję o wszczęciu formalnego postępowania w sprawie naruszenia przepisów unijnych albo postanowi o zamknięciu sprawy. Decyzja Komisji o zakończeniu postępowania nie podlega zaskarżeniu.
Jeśli Komisja podejmie decyzję o wszczęciu formalnego postępowania uruchomiona zostanie procedura administracyjna nazywana „postępowaniem w sprawie naruszenia przepisów prawa”. Celem tej fazy postępowania jest skłonienie państwa członkowskiego do dobrowolnego podporządkowania się wymogom prawa UE.
Wezwanie do usunięcia
Na wstępnym etapie tego postępowania Komisja przesyła państwu członkowskiemu „wezwanie do usunięcia uchybienia”, w którym zwraca się o przedstawienie w wyznaczonym terminie wyjaśnienia powodów, dla których wystąpiły problemy ze stosowaniem danych przepisów prawa UE.
Państwo członkowskie obowiązane jest udzielić wszelkich informacji i wyjaśnień, o jakie zwróci się do niego Komisja.
Uzasadniona opinia
Jeśli państwo członkowskie odmawia usunięcia uchybień, a Komisja nadal jest przekonana, że doszło do naruszenia przepisów prawa unijnego, to wydaje tak zwaną „uzasadnioną opinię”. W opinii określa swoje stanowisko w odniesieniu do naruszenia przepisów.
Celem tego pisma jest skłonienie władz do uregulowania sytuacji w wyznaczonym terminie. Uzasadniona opinia musi przedstawiać w sposób spójny i szczegółowy powody, dla których Komisja Europejska uważa, że dane państwo nie wypełniło obowiązków wynikających z traktatu.
Pora na Trybunał
Jeśli naruszenie prawa w zakresie zamówień zostało usunięte, Komisja nie wszczyna dalszego postępowania. To samo dotyczy sytuacji, gdy udzielone z naruszeniem prawa zamówienie zostało wykonane.
W przeciwnym wypadku Komisja wnosi skargę do Trybunału Sprawiedliwości EU przeciwko państwu członkowskiemu.
Kara pieniężna
Postępowanie przed Trybunałem kończy się orzeczeniem ustalającym, czy państwo członkowskie naruszyło swoje obowiązki wynikające z prawa unijnego. Jeśli tak, to jest ono obowiązane niezwłocznie usunąć stwierdzone naruszenia.
Niepodjęcie przez państwo środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału może skutkować ponownym wniesieniem sprawy przez Komisję do Trybunału Sprawiedliwości UE. Jeżeli Trybunał stwierdzi, że dane państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową karę pieniężną.
Aneta Wala prawnik z Kancelarii Prawnej Jerzy T. Pieróg
Komentuje Aneta Wala, prawnik z Kancelarii Prawnej Jerzy T. Pieróg
Wniesienie skargi na naruszenie prawa unijnego w dziedzinie zamówień publicznych oraz współpraca z Komisją Europejską na wstępnym etapie postępowania nie stanowi procedury złożonej i sformalizowanej.
Co więcej, nie wiąże się ona dla skarżącego z koniecznością ponoszenia kosztów postępowania oraz może odbywać się z zachowaniem poufności jego danych wobec instytucji zamawiającej i państwa członkowskiego.
Istotne jest, że wniesienie skargi może przynieść skarżącemu wymierne korzyści. Jeśli bowiem Komisja Europejska zainteresuje się sprawą, to zaangażuje się ona we wszechstronne jej wyjaśnienie. W przypadku zainicjowania formalnego postępowania w sprawie naruszenia przepisów prawa będzie ona z kolei działała na rzecz usunięcia stwierdzonych naruszeń oraz zapobieżenia ich występowania w przyszłości.
