Dostarczanie pracownikom rękawic, kasków czy okularów ochronnych to obowiązek pracodawcy. Problem polega na tym, żeby dokonać właściwego doboru, czyli najpierw właściwie rozpoznać i ocenić zagrożenia występujące na stanowiskach pracy.
Uzyskane dane przy poszczególnych pracach pozwalają na określenie potrzeb dotyczących zakresu ochrony, czyli ustalenia, które części ciała pracowników narażone są na działanie czynników szkodliwych, oraz minimalnych wymaganych parametrów ochronnych środków, które należy zastosować.
Przypominamy, że zgodnie z art. 304 kodeksu pracy przedsiębiorca musi także dopilnować działań ochronnych i zapobiegawczych w stosunku do osób wykonujących pracę na innej zasadzie niż stosunek pracy.
Nie można dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, jeżeli te są przewidziane do stosowania na danym stanowisku pracy.
Pracownik ma obowiązek stosować środki ochrony indywidualnej dostarczone mu przez pracodawcę. Jednak noszone przez cały czas kaski, rękawice czy słuchawki często powodują, że zatrudnieni odczuwają dyskomfort i zdejmują zabezpieczenia. Może to prowadzić do wypadku.
Rozwiązaniem tego problemu jest np. oznakowanie stref zagrożenia, w których pracownicy muszą stosować środki ochrony przy wykonywaniu określonych czynności zawodowych. Poza strefami należy im pozwolić przebywać bez tych zabezpieczeń.
Środki ochrony indywidualnej powinny:
• być odpowiednie do zagrożenia i same z siebie go nie zwiększać;
• uwzględniać warunki w danym miejscu pracy;
• uwzględniać wymagania ergonomii i stan zdrowia pracownika;
• po wykonaniu niezbędnych regulacji być odpowiednio dopasowane do użytkownika.
Muszą też spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności. To znaczy odpowiadać właściwym normom lub unijnym wymaganiom zasadniczym. Kupując takie wyroby, zawsze trzeba sprawdzić, czy mają wymagane atesty.
Niezbędna jest również instrukcja użytkowania, w niej dane o producencie (lub upoważnionym przedstawicielu, jeżeli wyrób pochodzi spoza Unii Europejskiej) a także informacje o: sposobie używania, przechowywania, czyszczenia, obsłudze i konserwacji danego wyrobu. Również o zalecanych środkach czyszczących czy dezynfekujących. Podaje się tam również dane o skuteczności ochrony (wynikające z badań technicznych), dodatkowym wyposażeniu, charakterystyce części zamiennych, klasie ochrony czy rodzaju opakowania.
Uwaga!
Dla stosowanego w Polsce środka ochrony indywidualnej instrukcja ma być przygotowana w języku polskim.
Pracodawca ma też zapewnić, aby używane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze nie były zniszczone. Jego obowiązkiem jest też odpowiednie ich pranie, konserwacja, naprawa, odpylanie i odkażanie. Jeżeli pracodawca nie może sam zapewnić prania odzieży roboczej albo chroniącej, ma prawo zlecić to pracownikowi używającemu danego kompletu. Warunkiem jest jednak wypłacanie mu odpowiedniego ekwiwalentu pieniężnego w wysokości ponoszonych przez niego kosztów. Jeżeli np. spodnie robocze wymagają prania cztery razy w ciągu miesiąca, to pracodawca płaci za cztery takie prania. Kwotę może ustalić np. na podstawie ceny usługi w zakładzie pralniczym.
Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, używane przez pracowników i dostarczone pracownikom przez pracodawcę, stanowią przez cały czas własność pracodawcy. Pracownik ma się z nich rozliczyć, gdy wykona dane zadanie lub przestaje pracować na stanowisku wymagającym takich zabezpieczeń.
Zgodnie z art. 237
6
kodeksu pracy pracodawca ma dostarczać pracownikom taki sprzęt nieodpłatnie i informować ich o sposobach posługiwania się nim. Jeżeli np. rękawice, słuchawki czy inne urządzenia utraciły swoje właściwości i nie chronią tak jak trzeba, szef musi wymienić je na sprawne. Nie może też dopuścić podwładnego do pracy bez takich urządzeń, jeżeli na jego stanowisku ich stosowanie jest przewidziane.
Pracodawca powinien też prowadzić – dla każdego pracownika osobno – kartę ewidencyjną, w której wpisuje środki ochrony indywidualnej (a także odzież i obuwie robocze).
Musi też przeszkolić załogę w zakresie prawidłowego używania środków i zorganizować pracę tak, by uwzględnić ich wpływ na wydajność pracy.
Środki ochrony indywidualnej dzielimy na odzież ochronną oraz na środki chroniące: ręce, nogi, głowę, twarz i oczy, słuch, układ oddechowy, chroniące przed upadkiem z wysokości oraz izolujące cały organizm.
Jest wiele rodzajów odzieży ochronnej. W zależności od tego, do czego ma być stosowana, może chronić przed czynnikami mechanicznymi, gorącymi, przed zimnem, opadami, chemikaliami, pyłami, wirusami czy grzybami, porażeniem prądem albo np. niebezpiecznym promieniowaniem.
Obowiązki pracodawcy
Zanim pracownik rozpocznie pracę wymagającą użycia środków ochrony indywidualnej, zwierzchnik powinien:
• poinformować go o istniejących zagrożeniach,
przed którymi chronić mają wydane mu środki;
• zorganizować szkolenia i ewentualnie pokazy używania tych środków, trzeba się też upewnić, czy pracownicy wszystko zrozumieli;
• określić czas i zakres ich stosowania a także odstępstwa od przyjętych zasad postępowania w wyjątkowych sytuacjach;
• udostępnić instrukcje użytkowania i sprawdzić, czy są one zrozumiałe dla pracowników;
• zadbać o wymianę zniszczonych środków we właściwym czasie;
• co pewien czas sprawdzać, czy pracownicy stosują ochronę indywidualną;
• stosować środki ochrony indywidualnej także do prac dorywczych, wykonywanych przez krótki czas.
Czym się różnią środki ochrony indywidualnej od zbiorowej
Rozporządzenie o ogólnych przepisach bhp
określa środki ochrony indywidualnej jako wszelkie noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu.
Wyjaśnia też, że nie należą do nich:
• zwykła odzież robocza i mundury;
• środki ochrony indywidualnej używane przez wojsko, policję i inne służby;
• wyposażenie stosowane przez służby ratownicze;
• środki ochrony indywidualnej stosowane na podstawie prawa o ruchu drogowym (np. kaski motocyklowe);
• wyposażenie sportowe (np. hokeisty);
• środki służące do samoobrony lub do odstraszania;
• przenośne urządzenia do wykrywania i sygnalizowania zagrożeń.
Natomiast środki ochrony zbiorowej to takie, które jednocześnie chronią grupę ludzi (niekiedy też pojedyncze osoby) przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi w środowisku pracy. Chodzi o rozwiązania techniczne stosowane w pomieszczeniach, maszynach i innych urządzeniach, czyli np. bariery ochronne albo wyciągi przy stosowaniu chemikaliów.
