Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Tak wynika z art. 22 § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]. Wtedy ma zdolność do bycia pracownikiem.

[b]Sąd Najwyższy w postanowieniu z 22 listopada 1979 r. (III PZ 7/79)[/b] potwierdził, że granica wieku jest warunkiem, od którego prawo uzależnia możność uzyskania przymiotu pracownika.

Przy czym na określonych zasadach pracownikiem może być również osoba, która nie ukończyła 18 lat. Kiedy zatem wolno przyjąć do pracy nieletniego?

[srodtytul]Młodocianemu wolno...[/srodtytul]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]Kodeks pracy[/link] dopuszcza możliwość zatrudnienia młodocianych, czyli kogo?

Zgodnie z art. 190 § 1 k.p. młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.W świetle art. 15 k.c. jest to osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych (małoletni, który ukończył 13 lat).

Na gruncie prawa cywilnego do dokonywania czynności prawnych, przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązania lub rozporządza majątkiem, potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego, natomiast na podstawie prawa pracy osoba taka może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku.

Tylko w sytuacji, gdy stosunek ten sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może go rozwiązać. Będzie to zgodne z art. 22 § 3 k.p.

Zatrudnienie młodocianych jest dozwolone tylko w określonych przypadkach. Z art. 191 § 1 k.p. wynika, że wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

- ukończyli co najmniej gimnazjum,

- przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

[srodtytul]... nawet bez kwalifikacji [/srodtytul]

Natomiast młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Tak wynika z art. 191 § 3 k.p.

Przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników może się odbywać przez naukę zawodu albo przyuczenie do wykonywania określonej pracy. Stanowi o tym § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=73955]rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (DzU nr 60, poz. 278 ze zm.).[/link]

[srodtytul]Nie można, ale czasem się da[/srodtytul]

Zabronione jest natomiast zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat. Taką zasadę ustanawia art. 190 § 2 k.p.

Zakaz ten ma charakter kategoryczny. Tylko wyjątkowo, pod ściśle określonymi warunkami, dozwolone jest zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum albo ukończyli gimnazjum, lecz nie mają 16 lat, a także nie mają skończonych 16 lat i nie ukończyli gimnazjum. Kwestie te reguluje [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167717]rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 5 grudnia 2002 r. (DzU nr 214, poz. 1808 ze zm.)[/link].

Zgodnie z tą regulacją z młodocianym, który nie ukończył gimnazjum, może być, na wniosek jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeżeli został on przyjęty do oddziału przysposabiającego do pracy, utworzonego w gimnazjum, oraz uzyskał pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Podobnie jest, gdy uzyskał on zezwolenie dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Z młodocianym, który nie ukończył gimnazjum, spełniającym obowiązek szkolny poza szkołą, może być, po ukończeniu przez niego przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.

Natomiast [b]z osobą niemającą 16 lat, która ukończyła gimnazjum, może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.[/b] A z osobą niemającą 16 lat, która nie ukończyła gimnazjum, może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Przy czym zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z takimi osobami jest dopuszczalne w razie:

- wyrażenia na to zgody przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tej osoby;

- przedstawienia zaświadczenia lekarza uprawnionego do przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stwierdzającego, że praca danego rodzaju nie zagraża zdrowiu tej osoby;

- przedstawienia pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

[srodtytul]Umowy cywilne[/srodtytul]

Możliwe jest także podejmowanie pracy przez osoby w wieku do 16 lat nie tylko w ramach stosunku pracy, ale także w ramach cywilnoprawnych stosunków świadczenia usług.

Mówi o tym art. 304[sup]5[/sup] § 1 k.p. Przepis ten zezwala na wykonywanie pracy lub podejmowanie innych zajęć zarobkowych przez dziecko poniżej 16. roku życia na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową za zgodą przedstawiciela ustawowego i po uzyskaniu zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Art. 304[sup]5[/sup] § 1 k.p. nie określa minimalnego wieku, który umożliwia dziecku podjęcie pracy lub innych zajęć zarobkowych. Oznacza to, że dzieci mogą podejmować działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową w ramach stosunku pracy lub w ramach cywilnoprawnego świadczenia usług od momentu, gdy są fizycznie i psychicznie zdolne do podjęcia tej działalności i nie będzie ona zagrażać ich rozwojowi fizycznemu i psychicznemu.

[ramka][b]Zgoda dyrektora[/b]

Do zawarcia umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy z osobą, która nie ma 16 lat i skończonego gimnazjum, wymagane jest uzyskanie zezwolenia dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka ta osoba, na spełnienie obowiązku szkolnego poza szkołą.[/ramka]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Inspektor pracy odmawia wydania zezwolenia na wykonywanie pracy lub podejmowanie innych zajęć zarobkowych, gdy uzna, że zajęcie czy praca zagraża życiu, zdrowiu, rozwojowi psychofizycznemu dziecka lub wypełnianiu przez nie obowiązku szkolnego. [/ramka]