Obowiązkiem każdego pracownika jest staranne i sumienne wykonywanie pracy. Powinien on także stosować się do poleceń przełożonych, przy czym muszą one być zgodne z prawem lub z umową o pracę.

Tak wynika z art. 100 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link].

Każdy pracownik powinien też przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy oraz regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku. Jego obowiązkiem jest również zachowywanie się w zgodzie z przepisami oraz zasadami BHP, a także przepisami przeciwpożarowymi.

Powinnością zatrudnionego jest również dbanie o dobro zakładu pracy, chronienie jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Pracownik powinien też przestrzegać tajemnicy przedsiębiorstwa oraz zasad współżycia społecznego. Takie obowiązki wymienia kodeks pracy w art. 100 § 2 k.p.

[srodtytul]Zakaz konkurencji...[/srodtytul]

Na tym nie kończą się jednak powinności pracownika. Wymienienie w art. 100 k.p. obowiązków jest ogólne i przykładowe. [b]Zakres obowiązków pracowniczych określają przepisy prawa pracy, postanowienia umowy o pracę oraz – jeżeli chodzi o ich konkretny kształt – zwyczaj zakładowy. [/b]

Tak orzekał [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 23 października 2003 r. (I PK 425/02)[/b].

Strony umowy o pracę mogą też odrębnie uregulować kwestie dotyczące ograniczenia prowadzenia przez podwładnego działalności mogącej zagrażać interesom pracodawcy. W tym celu podpiszą umowę o zakazie konkurencji. Będzie to zgodne z art. 101[sup]1[/sup] § 1 k.p.

W myśl tego przepisu w zakresie określonym w odrębnej umowie pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność.

Jeżeli w umowie zostanie przewidziane powstrzymanie się pracownika od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy w czasie trwania stosunku pracy, to staje się ono obowiązkiem pracowniczym. Natomiast niewykonanie przez pracownika umowy o zakazie konkurencji upoważnia pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

[srodtytul]...daje korzyści[/srodtytul]

Dzięki podpisaniu umowy o zakazie konkurencji pracodawca zyskuje też szybciej możliwość dochodzenia wyrównania szkody, która powstała na skutek naruszenia przez pracownika umowy o zakazie konkurencji, na zasadach przewidzianych w przepisach rozdziału I działu piątego kodeksu pracy.

To na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia szkody powstałej w wyniku zawinionego naruszenia umownego zakazu konkurencji przez pracownika. W przypadku winy nieumyślnej odpowiedzialność pracownika będzie ograniczona do rzeczywistej wysokości szkody i normalnych następstw działania lub zaniechania (bez utraconych korzyści) i nie będzie mogła, bez względu na rzeczywistą wysokość szkody, przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Roszczenie pracodawcy do pracownika z tytułu wyrządzenia szkody wskutek naruszenia zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o szkodzie, jednakże nie później niż z upływem trzech lat od jej wyrządzenia. Tak wynika z art. 291 § 2[sup]1[/sup] k.p.

[srodtytul]Niezgodność z przepisami[/srodtytul]

Umowa o zakazie konkurencji z całą pewnością daje korzyści pracodawcy. A co z pracownikiem? W przeciwieństwie do umowy o zakazie konkurencji obowiązującej po ustaniu stosunku pracy przepisy nie przewidują dla niego z tytułu podpisania takiego dokumentu żadnych dodatkowych świadczeń.

Nie oznacza to jednak, że odpowiednie postanowienia dotyczące ewentualnych dodatkowych świadczeń pracodawcy na rzecz takiego pracownika nie są dopuszczalne. Postanowienia umowy w tym zakresie jako korzystniejsze od przepisów prawa pracy będą wiążące.

Jednak w praktyce nie zdarza się często, aby pracodawca tak szczodrze podchodził do kwestii lojalności w trakcie zatrudnienia.

Czy pracownik może nie podpisać umowy o zakazie konkurencji? Nie ma bowiem wątpliwości, że aby umowa wiązała strony, musi zostać zawarta na piśmie. Nie może być zawarta w sposób dorozumiany. Wskazuje na to wyrok [b]SN z 10 września 2004 r. (I PK 592/03)[/b].

[b]Odmowa podpisania umowy generalnie daje podstawy do wypowiedzenia angażu pracowniczego.[/b] Jednak nie wtedy, gdy przedstawiony przez pracodawcę projekt tej umowy zawiera postanowienia niezgodne z przepisami kodeksu pracy.

Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, który odmówił podpisania umowy o zakazie konkurencji, ponieważ jeden z punktów tej umowy naruszał jego uprawnienia pracownicze, stała się podstawą rozważań [b] SN w wyroku z 3 listopada 1997 r. (I PKN 333/97)[/b].

W analizowanej sprawie proponowana przez pracodawcę treść § 3 umowy była sprzeczna z przepisami kodeksu pracy i uregulowaniami dotyczącymi klauzul konkurencyjnych.

Zawarcie takiej umowy z niezmienionym warunkiem zawartym w jej § 3, niekorzystnym dla pracownika, jest wręcz niemożliwe. Pracownik odmówił podpisania niekorzystnej dla siebie umowy, a po wypowiedzeniu mu z tej właśnie przyczyny umowy o pracę podjął własną działalność gospodarczą.

[ramka][b]Uwaga [/b]

W umowie o zakazie konkurencji strony określają konkretną treść obowiązku pracownika powstrzymania się od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. [/ramka]

[ramka][b]Mienie firmowe[/b]

[b]Pracownik odpowiada za zawinione szkody wyrządzone w mieniu firmowym. [/b]Zgodnie z art. 116 k.p. obowiązkiem pracodawcy jest wykazanie okoliczności uzasadniających odpowiedzialność pracownika i wysokość powstałej szkody.

Odpowiedzialność za szkodę generalnie nie może przekraczać wysokości trzykrotnego wynagrodzenia pracownika.

Gdy natomiast pracownik odpowiada za mienie powierzone, pracodawca może liczyć na odszkodowanie w pełnej wysokości.

Zdarza się i tak, że firmy chcąc lepiej zabezpieczyć swoje interesy przy powierzaniu mienia pracownikom, żądają, aby podpisywali oni weksle in blanco. Wtedy nie muszą dowodzić ani powstania szkody, ani jej wysokości. Podpisanie weksla dla pracownika oznacza zobowiązanie do jego realizacji w określonych okolicznościach.

Stosowanie weksli jest co do zasady dopuszczalne. Przy czym pracodawca nie powinien zwolnić pracownika za odmowę podpisania weksla.[/ramka]