Taki obowiązek wynika z art. 226 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link] wdrażającego dyrektywę nr 89/391/EWG. Prawo unijne wymaga, aby pracodawca miał przeprowadzoną i udokumentowaną ocenę ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników podczas pracy, obejmującą ocenę poszczególnych zagrożeń, na które narażone są grupy pracowników.
[srodtytul]Rodzime przepisy[/srodtytul]
Wymaga również, aby pracodawca podejmował stosowne działania w celu dostarczenia pracownikom i ich przedstawicielom wszystkich niezbędnych informacji dotyczących zagrożeń bezpieczeństwa i zdrowia oraz ochronnych i zapobiegawczych środków i działań.
Przy czym informacje te powinny odnosić się zarówno do całego zakładu pracy, jak i do każdego typu stanowiska pracy lub rodzaju pracy (tak też Jacek Skoczyński [w:] Małgorzata Gersdorf, Krzysztof Rączka, Jacek Skoczyński : Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2008, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie IX).
Art. 226 k.p. bardzo ogólnie ujmuje obowiązki pracodawcy dotyczące dokonywania oceny ryzyka zawodowego w zakładzie pracy i na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy oraz informowania pracowników o tym ryzyku i środkach ochrony przed nim.
W [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=211E6713AD0063497FC84533CF464F02?id=173845]ustawie z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 125, poz. 1317 ze zm.)[/link] zostały określone zasady współdziałania pracodawcy z jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy przy wykonywaniu tych obowiązków.
Regulacja ta w przeciwieństwie do kodeksu pracy zawiera też definicję ryzyka zawodowego. Zgodnie z jej art. 4 pkt 4[b] przez ryzyko zawodowe rozumie się możliwość wystąpienia niepożądanych, związanych z wykonywaną pracą zdarzeń powodujących straty[/b], w szczególności niekorzystnych skutków zdrowotnych będących wynikiem zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy.
Zadaniem służby medycyny pracy jest m.in. ograniczanie szkodliwego wpływu pracy na zdrowie przez rozpoznawanie i ocenę ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem. Mówi o tym art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o służbie medycyny pracy.
[srodtytul]Umowa z placówką medyczną[/srodtytul]
Szef wykonuje obowiązki oceny ryzyka zawodowego i informowania o nim pracowników oraz zasadach ochrony przed nim, współdziałając z podstawową jednostką organizacyjną służby medycyny pracy. Przy czym pracodawca, działając w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, ma prawo wyboru takiej podstawowej jednostki służby medycyny pracy.
Do samej współpracy między firmą a wybraną placówką medyczną dochodzi na podstawie pisemnej umowy o sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami.
A na czym polega współdziałanie pracodawcy z jednostką organizacyjną służby medycyny pracy? Na przykład na bieżącej wzajemnej wymianie informacji o zagrożeniach zdrowia występujących na stanowiskach pracy i przedstawianiu wniosków zmierzających do ich ograniczenia lub likwidacji. Tak wynika z art. 7 ust. 2 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=ED861E97991DD07CB5C8A0354860EA1D?id=173845]ustawy o służbie medycyny pracy[/link].
Pracodawca ma też obowiązek przekazywać lekarzowi sprawującemu opiekę zdrowotną nad pracownikami informacje o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników, a także umożliwić temu lekarzowi przegląd stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy.
[srodtytul]Konsekwencje milczenia[/srodtytul]
Czasem zdarza się tak, że pracownik zapadnie na chorobę wywołaną skutkami pracy, której nie ma w wykazie chorób zawodowych. Albo nie do końca poinformowany o istniejącym ryzyku zawodowym ulegnie wypadkowi przy pracy. Co wtedy? Czy pracodawca poniesie jakieś konsekwencje?
Tak. [b]Pracownik lub uprawnieni członkowie rodziny zmarłego pracownika mogą na podstawie przepisów prawa cywilnego dochodzić od pracodawcy odszkodowania za szkodę spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową w takim zakresie, w jakim nie została ona pokryta świadczeniami z ubezpieczenia społecznego[/b] uregulowanymi w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EEDC355B71620BBBB5A7AB045EBF88EE?id=327997]ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322)[/link].
Poszkodowany (albo w razie śmierci członkowie jego rodziny) może też na podstawie przepisów prawa cywilnego dochodzić od firmy odszkodowania za szkodę spowodowaną zachorowaniem na chorobę wywołaną warunkami pracy, ale nieujętą w wykazie chorób zawodowych, w takim zakresie, w jakim nie została ona pokryta świadczeniami z ubezpieczenia społecznego uregulowanymi w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=768EB38F75C7F767FBD01AFB06C59416?id=352798]ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512)[/link] i w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4EA8DEE2B03F103A1C836E6DAE6A64EE?id=324468]ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153 poz. 1227 ze zm.)[/link].
Roszczenie pracownika lub członków rodziny zmarłego pracownika w stosunku do pracodawcy o odszkodowanie może opierać się na art. 415 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] (k.c.) o odpowiedzialności za zawinione wyrządzenie szkody drugiemu albo na art. 435 k.c. o odpowiedzialności prowadzącego przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego przedsiębiorstwa (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka).
[ramka][b]Zlecenia badań i analiz[/b]
[b]Podstawowa jednostka służby medycyny pracy może zlecić, na podstawie umowy, wykonywanie niektórych świadczeń zakładom opieki zdrowotnej lub podmiotom uprawnionym do wykonywania tych świadczeń.[/b] W szczególności dotyczy to badań diagnostycznych i specjalistycznych konsultacji lekarskich.[/ramka]
[ramka][b]Nie tylko dla etatowców[/b]
[b]Art. 304 § 1 k.p. dla zapewnienia BHP osobom wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy wymaga dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz poinformowania o ryzyku takich osób.[/b]
Potwierdził to [b]Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 7 stycznia 2009 r. (II SA/Rz 478/08)[/b]. [/ramka]