Podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) objęte są m.in. umowy pożyczek. Ich udzielenie – w świetle przepisów ustawy o PCC – może być traktowane jako zwykła pożyczka bądź jako zmiana umowy spółki. Różnica jest istotna. Ma bowiem wpływ na wysokość płaconego podatku.

Z pożyczką kwalifikowaną dla celów PCC, jak zmiana umowy spółki, mamy do czynienia wtedy, gdy pożyczkodawcą jest wspólnik (akcjonariusz) spółki. Będzie tak zarówno przy spółkach osobowych (cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej), jak i kapitałowych (z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej). Ma to zwłaszcza znaczenie w wypadku spółek kapitałowych. Pożyczka udzielona przez jej wspólnika (akcjonariusza) jest bowiem traktowana jako zmiana umowy spółki dopiero od 1 stycznia 2007 r. Wcześniej takie pożyczki były zwolnione z PCC.

Przepisy ustawy o PCC nie przewidują żadnych dodatkowych warunków, od których uzależnione jest zakwalifikowanie pożyczek udzielonych spółce przez jej wspólników (akcjonariuszy) jako zmiana umowy spółki. Nie zależy to zwłaszcza od wysokości posiadanego udziału w spółce. Istotne jest tylko to, że w momencie zawarcia umowy pożyczki jesteśmy wspólnikiem (akcjonariuszem) spółki. Nie ma znaczenia, że pożyczkodawca przekaże pieniądze po zbyciu praw udziałowych, udziałów kapitałowych czy akcji. Ma to związek z cywilnoprawnym charakterem umowy pożyczki, którego konsekwencją jest samo zawarcie umowy przejawiające się w zgodnym oświadczeniu woli pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy, a nie w fakcie przekazania środków pieniężnych. Czyli na kwalifikację pożyczki udzielanej spółce przez jej wspólnika nie będzie mieć wpływu również to, że w momencie zwrotu pożyczki nie będzie on już wspólnikiem (akcjonariuszem) spółki. Pożyczka taka zawsze będzie traktowana jako zmiana umowy spółki.

W pozostałych wypadkach, a więc gdy pożyczkodawca nie ma bezpośrednich powiązań kapitałowych ze spółką pożyczkobiorcą w chwili zawarcia umowy pożyczki (nie jest wspólnikiem bądź akcjonariuszem spółki), umowa będzie podlegać PCC jak zwykła pożyczka. Dotyczy to np. sytuacji, gdy pożyczkodawcą jest osoba będąca pośrednim udziałowcem spółki kapitałowej – pożyczkobiorcy.

Sposób zakwalifikowania pożyczki wpływa na wysokość PCC. Pożyczka udzielona spółce przez osobę niebędącą jej wspólnikiem (akcjonariuszem) podlega stawce 2 proc. liczonej od kwoty lub wartości udzielonej pożyczki. W wypadku zmiany umowy spółki, której przyczyną jest udzielona pożyczka, PCC wynosi 0,5 proc. Podobnie jak wcześniej, obliczany jest od kwoty lub wartości pożyczki.

To, kim jest pożyczkodawca, wpływa dodatkowo na możliwość zastosowania 20-proc. sankcyjnej stawki PCC. Podatek w takiej wysokości wymierzany jest, gdy przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego spółka (podatnik) powoła się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a należny podatek od tych czynności nie był zapłacony. Sankcja ta odnosi się jednak tylko do pożyczek udzielonych spółce przez osobę niebędącą jej wspólnikiem (akcjonariuszem). Dzieje się tak dlatego, że ustawodawca nie umieścił odpowiedniego odesłania do art. 7 ust. 5 ustawy o PCC w odniesieniu do umowy spółki.

Niezależnie zatem od tego, że podstawą zmiany umowy spółki jest okoliczność udzielenia spółce pożyczki przez jej wspólnika (akcjonariusza), powołanie się na taką czynność w trakcie prowadzonego przez organy skarbowe postępowania nie będzie skutkować określeniem PCC z zastosowaniem 20 proc. stawki, lecz jedynie 0,5 proc. stawki tego podatku.

[i]Jacek Dobrucki jest doradcą podatkowym i partnerem w DMS TAX sp. z o.o.Paweł Świdkiewicz jest asystentem w tej firmie[/i]