Zarząd sukcesyjny – skutki podatkowe

Niewątpliwie, dotychczasowy stan regulacji stanowił przeszkodę dla kontynuacji prowadzenia biznesu, zarówno w przypadku śmierci przedsiębiorcy, jak i zaistnienia zdarzeń o charakterze losowym. Trudności pojawiały się także w związku z niedostatecznym uregulowaniem kwestii sukcesji podatkowej.

Czytaj także: Jak będzie można realizować zarząd sukcesyjny

Nowa kategoria podatnika

Istotną zmianą jest wprowadzenie do ustaw podatkowych pojęcia „przedsiębiorstwo w spadku" oraz uznania je za podatnika. Przedsiębiorstwo w spadku jako masa majątkowa, w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego, będzie zarządzane przez zarządcę sukcesyjnego.

Ciągłość funkcjonowania przedsiębiorstwa w spadku na gruncie ustaw podatkowych ma zapewnić umożliwienie posługiwania się przez nie numerem NIP przysługującym zmarłemu przedsiębiorcy. W praktyce oznacza to, że NIP przedsiębiorcy zostanie przeniesiony na przedsiębiorstwo w spadku i wygaśnie dopiero z momentem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Jeżeli do ustanowienia zarządu sukcesyjnego w efekcie nie dojdzie, wówczas NIP wygaśnie wraz z upływem terminu do jego ustanowienia.

Konstrukcja przedsiębiorstwa w spadku jest ważna o tyle, że prawa i obowiązki przewidziane w przepisach prawa podatkowego związane z prowadzoną przez zmarłego przedsiębiorcę działalnością gospodarczą zostaną przekazane bezpośrednio przedsiębiorstwu w spadku, a nie spadkobiercom.

Przedsiębiorstwo jako podatnik

Podatek dochodowy od działalności przedsiębiorstwa w spadku jest ustalany na takich samych zasadach, jak w przypadku zasad obowiązujących osoby fizyczne. Ustawa zakłada, że stosownie do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, działalność przedsiębiorstwa w spadku będzie uznawana za pozarolniczą działalność gospodarczą, stanowiącą, tym samym, odrębne źródło przychodu.

Ponadto, obowiązek podatkowy dla przedsiębiorstwa w spadku będzie określany na zasadach jakie obowiązywały zmarłego przedsiębiorcę w dniu otwarcia spadku. Znowelizowany art. 3 ustawy o PIT przewiduje, że jeżeli zmarły przedsiębiorca podlegał w dniu otwarcia spadku nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, to przedsiębiorstwo w spadku będzie mu także podlegać , licząc od całości jego dochodów, bez względu na to, jakie będzie miejsce położenia źródeł przychodów.

Ustawa rozwiązuje również część problemów odnoszących się do amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych, i prawnych wchodzących w skład przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy. Nowe przepisy przewidują, że przychód przedsiębiorstwa w spadku będzie mógł zostać pomniejszony na zasadach ogólnych o stratę, którą poniosło, a także o stratę poniesioną i nieodliczoną przez zmarłego przedsiębiorcę. Przedsiębiorstwo w spadku jest ponadto uprawnione do kontynuowania amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, dokonywanej przez zmarłego przedsiębiorcę. W związku z tym przedsiębiorstwo w spadku powinno uwzględnić wysokość dokonanych już odpisów amortyzacyjnych oraz kontynuować przyjętą już metodę amortyzacji.

Przedsiębiorstwo w spadku będzie również uznawane za podatnika na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług od dnia otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo uprawnienia do jego powołania. Przedsiębiorstwo w spadku będzie uznawane za podatnika kontynuującego w pełni działalność gospodarczą zmarłego podatnika VAT.

Jest to rozwiązanie o tyle korzystne, że zarządca sukcesyjny będzie zarówno zobowiązany, jak i uprawniony do złożenia korekt deklaracji oraz samych deklaracji za zmarłego przedsiębiorcę - podatnika. Należy jednak pamiętać, że dla zachowania statusu podatnika w VAT ważny jest moment ustanowienia zarządu sukcesyjnego.

Jest zwolnienie

Pozytywnie należy przyjąć wprowadzenie do ustawy o podatku od spadków i darowizn art. 4b, który przewiduje zwolnienie od tego podatku nabycia własności przedsiębiorstwa w drodze dziedziczenia oraz w drodze zapisu windykacyjnego. Aby skorzystać ze zwolnienia, trzeba dokonać zgłoszenia nabycia przedsiębiorstwa do urzędu skarbowego, a ponadto prowadzić je co najmniej przez pięć lat.

Zwolnienie takie będzie miało miejsce również w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo zostanie nabyte przez większą ilość osób, którym będzie przysługiwać w wypadku prowadzenia go przez pięć lat. Ponadto warunek ten będzie także spełniony, gdy przedsiębiorstwo zostanie wniesione jako wkład do spółki, a objęte w zamian udziały lub akcje nie zostaną zbyte przed upływem pięciu lat od dnia nabycia przedsiębiorstwa lub udziału w nim.

Marta Napieralska radca prawny, doradca podatkowy, dyrektor departamentu w Mariański Group Kancelarii Prawno-Podatkowej

Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej wprowadza wiele rozwiązań, które pozwalają na choćby chwilowe zahamowanie rozpadu przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela i umożliwia w pewnym zakresie kontynuację prowadzenia tej działalności. Ważnym rozwiązaniem jest przyznanie przedsiębiorstwu w spadku cechy podatnika na gruncie ustaw podatkowych i umożliwienie mu, np., kontynuacji amortyzacji i dokonywania rozliczeń rozpoczętych przed śmiercią przedsiębiorcy. Ustawa nie reguluje jednak w pełni kwestii sukcesji podatkowej po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, którego czas trwania jest przecież ograniczony. Nie wydaje się jednak, aby ta jedna ustawa mogła ten proces w pełni zagwarantować.