[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=25C6E150D398CA2C5F24485A2EF01EC9?id=166037]Ustawa o rachunkowości[/link] dzieli firmy na dwie grupy. Zdecydowana większość to podmioty, które prowadzą księgi i sporządzają sprawozdania finansowe tylko na podstawie jej przepisów. Dopiero jeśli nie regulują one jakiegoś zagadnienia, to mogą stosować standardy. Warto zwrócić uwagę na brzmienie art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Wynika z niego, że jeśli firma decyduje się na przyjęcie w polityce rachunkowości (dokumencie opisującym m.in. zasady prowadzenia ksiąg) regulacji wynikających ze standardów, to w pierwszej kolejności powinna stosować krajowe. Dopiero gdy nie znajdzie w nich odpowiedzi na swój problem, może jej szukać w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości.

[srodtytul]Rachunek przepływów pieniężnych[/srodtytul]

Do sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych zobowiązane są jednostki, których roczne sprawozdania finansowe podlegają badaniu. Przepływy te są prezentowane w podziale na działalność operacyjną, inwestycyjną i finansową. Standard nr 1 zawiera dużo więcej wskazówek, jak sporządzić cash flow, niż sama ustawa. Wskazuje, że do działalności operacyjnej zalicza się m.in.:

- wpływy ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów,

- wpływy z tytułu honorariów i praw autorskich,

- wydatki z tytułu zapłaty za dostarczone towary, materiały, surowce, energię i wyświadczone usługi służące realizacji działalności operacyjnej,

- wydatki na wynagrodzenie dla pracowników,

- wydatki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne,

- podatki.

W części dotyczącej działalności inwestycyjnej trzeba natomiast wykazać np.:

- wydatki z tytułu zakupu, montażu i uruchomienia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

- wpływy ze sprzedaży środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

- wydatki i wpływy z tytułu udzielenia i zwrotu pożyczek,

- wydatki i wpływy z tytułu pochodnych instrumentów finansowych.

Działalność finansowa obejmuje m.in.:

- wpływy z wydania udziałów (akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału,

- płatności na rzecz właścicieli akcji i udziałów z tytułu ich wykupu i zwrot dopłat do kapitału,

- wpływy z emisji dłużnych papierów wartościowych,

- zaciąganie oraz spłatę kredytów i pożyczek,

- wydatki z tytułu podziału zysku,

- zapłacone raty leasingowe.

Standard szczegółowo omawia poszczególne pozycje rachunku przepływów pieniężnych. Zawiera także obszerny przykład, który może służyć za wzór cash flow.

[srodtytul]Podatek dochodowy[/srodtytul]

Standard nr 2 prezentuje zasady ujmowania podatku dochodowego oraz aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Jego postanowień nie stosuje się do osób fizycznych prowadzących księgi rachunkowe i sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości.

W standardzie zaprezentowano liczne przykłady pokazujące możliwe przyczyny powstania przejściowych różnic między wynikiem finansowym a podstawą opodatkowania. Są to np. różne metody i stawki amortyzacyjne oraz dokonanie odpisów aktualizujących wartość należności.

Standard przedstawia także, w jaki sposób wykazać aktywa z tytułu wystąpienia straty podatkowej, która będzie mogła zostać rozliczona w przyszłości. Odrębny rozdział poświęcono możliwości kompensowania należności i zobowiązań z tytułu podatku dochodowego oraz aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

[srodtytul]Niezakończone usługi budowlane[/srodtytul]

Zasady wyceny niezakończonych usług budowlanych budzą liczne kontrowersje. Wiele z nich rozwiewa krajowy standard nr 3. Zalecenia w nim zawarte mogą wykorzystywać firmy z innych branż wykonujące usługi o podobnym charakterze (np. świadczące długoterminowe usługi informatyczne).

Podstawową cechą umów budowlanych jest długi czas ich realizacji. Powoduje to, że wykonanie objętej umową usługi następuje z reguły w ciągu więcej niż jednego okresu sprawozdawczego. W celu prawidłowego ustalenia przychodów i kosztów z niezakończonych umów budowlanych niezbędne jest więc wiarygodne określanie stopnia zaawansowania każdego kontraktu na dzień bilansowy. Można to zrobić różnymi metodami. Przede wszystkim stosowana jest metoda obmiaru wykonanych prac. Polega ona na pomiarze wykonanych od rozpoczęcia umowy do dnia bilansowego prac wyrażonych w kwotach bezwzględnych lub w procencie ceny umownej bądź jej składowych.

Inny sposób to metoda kosztowa, która polega na określaniu na dzień bilansowy stopnia zaawansowania prac w takim procencie, jaki stanowi udział poniesionych od rozpoczęcia umowy do dnia bilansowego kosztów umowy w całkowitej ich kwocie.

[srodtytul]Utrata wartości aktywów[/srodtytul]

W czasie kryzysu standard nr 4 jest szczególnie istotny. Określa bowiem zasady wykazywania odpisów aktualizujących wartość bilansową aktywów, spowodowanych częściową lub całkowitą utratą zdolności do przynoszenia jednostce korzyści ekonomicznych.

Dzięki zawartym w nim wskazówkom i przykładom łatwiej jest ocenić wartość posiadanych aktywów.

[srodtytul]Leasing, najem i dzierżawa[/srodtytul]

Standard nr 5 skierowany jest zarówno do firm leasingowych, jak i leasingobiorców. Uwzględnia on bardzo częstą w praktyce sytuację, kiedy to w myśl prawa bilansowego umowa traktowana jest jak leasing finansowy, ale dla celów podatkowych jest rozliczana jak leasing operacyjny. Standard przewiduje możliwość stosowania przez korzystającego i finansującego z uproszczonych rozwiązań do ewidencji umów leasingu finansowego, jeżeli nie powoduje to istotnego zniekształcenia obrazu sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Dotyczą one podziału opłaty z tytułu leasingu finansowego na część kapitałową i odsetkową oraz rozliczania zmian wysokości opłat z tytułu leasingu finansowego w przypadku umów uzależniających wysokość opłat leasingowych od określonych w umowie kursów walut obcych.

[srodtytul]Rezerwy i zobowiązania warunkowe[/srodtytul]

Standard nr 6 szczegółowo reguluje zasady tworzenia rezerw oraz rozliczanie biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Jego postanowienia pozwalają odróżnić te kategorie od zobowiązań warunkowych. Rezerwy oraz bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów odzwierciedlają skutki wypełnienia obecnych obowiązków, przy czym prawdopodobne jest, że w celu ich wypełnienia konieczny będzie wypływ środków zawierających w sobie korzyści ekonomiczne. Zobowiązania warunkowe odzwierciedlają natomiast jedynie skutki wypełnienia możliwych obowiązków, gdyż dopiero przyszłe zdarzenia potwierdzą, czy na jednostce gospodarczej ciąży obecny obowiązek, którego wypełnienie mogłoby prowadzić do wypływu środków zawierających w sobie korzyści ekonomiczne.

[srodtytul]Mniejsze problemy[/srodtytul]

Do zakresu działania Komitetu Standardów Rachunkowości należy nie tylko wydawanie krajowych standardów rachunkowości oraz przegląd i aktualizacja już istniejących, ale także wydawanie stanowisk w problematycznych kwestiach z zakresu rachunkowości. Dotyczą one mniej złożonych, niewymagających wydania standardów problemów. Dotychczas przygotowano trzy takie stanowiska:

- w sprawie księgowego ujęcia praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii (DzUrz ministra finansów z 28 grudnia 2005 r. nr 165, poz. 134),

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=185427] w sprawie ustalania kosztu wytworzenia dla celów bilansowej wyceny zapasów (DzUrz ministra finansów z 21 lutego 2007 r. nr 2, poz. 11)[/link],

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=238725]w sprawie księgowego ujęcia praw do emisji zanieczyszczeń do powietrza (DzUrz ministra finansów z 20 lipca 2007 r. nr 8, poz. 47)[/link].

[srodtytul]Kto może stosować MSR...[/srodtytul]

W pewnych wypadkach firmy mogą podjąć decyzję, że w pierwszej kolejności będą stosować Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, ale jedynie w sprawach nieuregulowanych w polskiej ustawie. Chodzi o skonsolidowane sprawozdania finansowe:

- emitentów papierów wartościowych zamierzających się ubiegać lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

- jednostek dominujących niższego szczebla, wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca wyższego szczebla sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.

Decyzję w sprawie sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR przez te jednostki podejmuje organ zatwierdzający jednostki dominującej. Także on może zdecydować o zaprzestaniu stosowania MSR przy sporządzaniu skonsolidowanych sprawozdań finansowych w sytuacji ustania okoliczności dających prawo do stosowania ustawy o rachunkowości tylko w ograniczonym zakresie. Oznacza to, że firma taka nie musi korzystać z dotychczasowych zasad rachunkowości.

Na podstawie MSR mogą być także sporządzane jednostkowe sprawozdania:

- emitentów papierów wartościowych dopuszczonych (lub zamierzających się ubiegać albo ubiegających się o dopuszczenie) do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (art. 45 ust. 1a ustawy),

- jednostki wchodzące w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.

[srodtytul]... a kto jest do tego zobowiązany[/srodtytul]

Zgodnie z MSR muszą być sporządzane skonsolidowane sprawozdania finansowe emitentów papierów wartościowych, o których mowa w art. 4 rozporządzenia [b](WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 lipca 2002 r. w sprawie stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (DzUrz WE L 243 z 11 września 2002)[/b].

[ramka] [b]Uwaga [/b]

Pod pojęciem Międzynarodowych Standardów Rachunkowości ustawa o rachunkowości rozumie także Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej oraz interpretacje ogłoszone w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej.[/ramka]

[ramka][b]Co opracował Krajowy Komitet [/b]

Dotychczas zostało przyjętych sześć Krajowych Standardów Rachunkowości:

- nr 1 „Rachunek przepływów pieniężnych” ([link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=170733]DzUrz ministra finansów z 29 sierpnia 2003 r. nr 12, poz. 69[/link]),

- nr 2 „Podatek dochodowy” ([link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=175794]DzUrz ministra finansów z 30 września 2004 r. nr 13, poz. 132[/link]),

- nr 3 „Niezakończone usługi budowlane” ([link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=184544]DzUrz ministra finansów z 17 listopada 2006 r. nr 13, poz. 93[/link]),

- nr 4 „Utrata wartości aktywów” ([link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=238729]DzUrz ministra finansów z 20 lipca 2007 r. nr 8, poz. 46[/link]),

- nr 5 „Leasing, najem i dzierżawa” ([link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=272666]DzUrz ministra finansów z 11 marca 2008 r. nr 4, poz. 35[/link]),

- nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe” ([link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=292111]DzUrz ministra finansów z 28 listopada 2008 r. nr 12, poz. 90[/link]). [/ramka]

masz pytanie, wyślij e-mail do autora

[mail=k.pilat@rp.pl]k.pilat@rp.pl[/mail]