W celu uwolnienia się od długów konieczne jest podjęcie działania przez zainteresowaną osobę – bo ZUS nie umorzy zaległości z urzędu. W tym celu należy złożyć odpowiedni wniosek. Właściwe formularze można pobrać w ZUS, ze strony internetowej czy też sporządzić samodzielnie.

Okres, który został wyznaczony na złożenie wniosku, to 24 miesiące liczone od dnia wejścia w życie ustawy o abolicji (art. 1 ust. 4). Wskazany termin upływa zatem już za kilka miesięcy i nie będzie podlegał przywróceniu.

Przykład

Pan K. uzyskał w 2013 r. decyzję z ZUS orzekającą o podleganiu przez niego obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Decyzja uprawomocniła się jeszcze w 2013 r. ?Do tej pory posiada zaległości względem ZUS za okres 2008 i 2009 r. Jeśli do ?15 stycznia 2015 r. nie zwróci się ?z wnioskiem o abolicję, nie będzie miał już możliwości skorzystania z umorzenia długów na podstawie omawianej ustawy.

Trochę więcej czasu

Data 15 stycznia 2015 r. nie jest jednak graniczna dla wszystkich osób posiadających długi. Z art. 1 ust. 5 ustawy o abolicji wynika, że ?w sytuacji, w której decyzja o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzja ?o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (za okres od stycznia 1999 r. do końca lutego 2009 r.) zostanie wydana przez ZUS po 15 stycznia 2013 r. (dzień wejścia w życie ustawy), wniosek o abolicję można złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji, chyba że ogólny termin 24 miesięcy (do 15 stycznia 2015 r.) jest dłuższy. Taki sam mechanizm, zgodnie z art. 2 ust. 3 ww. ustawy, stosuje się w przypadkach wydania decyzji o odpowiedzialności spadkobierców lub osób trzecich.

Przykład

ZUS wydał 1 sierpnia 2014 r. względem pana F. decyzję o wysokości zadłużenia ?z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Decyzja obejmuje okres, w którym powstały zaległości podlegające abolicji. Uprawomocniła się ona 15 września 2014 r., co powoduje, że pan F. korzysta ze szczególnego terminu do złożenia wniosku o abolicję. Datą graniczną ?w tym wypadku będzie 15 września ?2015 r., tj. 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji o wysokości zadłużenia, o której mowa powyżej.

Złożenie wniosku uruchamia procedurę, do której zastosowanie mają m.in. przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (DzU ?z 2013, poz. 267 ze zm.). Powoduje to, że ZUS ma, co do zasady,  miesiąc na rozpoznanie sprawy i wydanie tzw. decyzji warunkowej. Poza tym zgodnie z art. 1 ust. 14 ustawy o abolicji postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawie wnioskodawcy ulega zawieszeniu (w zakresie zaległości podlegających abolicji) z momentem złożenia wniosku o umorzenie. Trwa to do dnia uprawomocnienia się decyzji ostatecznej.

Od decyzji wstępnej...

Prawodawca wskazuje na pewne warunki, które muszą zostać spełnione, aby umorzenie nieopłaconych należności doszło do skutku. Otóż wskutek rozpoznania wniosku ZUS wydaje tzw. decyzję warunkową. Określa w niej kwotę należności ?z tytułu poszczególnych rodzajów zaległości podlegającą abolicji i wyznacza warunki, które wnioskodawca ubiegający się o umorzenie musi spełnić.

Postępowanie o abolicję toczy się zatem dwuetapowo. Na początku ZUS wyda właśnie decyzję wstępną, a dopiero po zaistnieniu określonego warunku doręczy wnioskodawcy decyzję końcową, na podstawie której faktycznie zostaną umorzone zaległości.

Uwaga! Decyzja wstępna nie oznacza automatycznie umorzenia zaległości względem ZUS. Elementem niezbędnym do umorzenia zaległości podlegających abolicji jest brak jakichkolwiek innych długów – względem ZUS – osoby wnioskującej o umorzenie. Oznacza to, że wnioskodawca po uzyskaniu decyzji wstępnej musi uregulować należności, które nie są objęte ustawą ?o abolicji. Na ich spłatę ma co najmniej 12 miesięcy, licząc od momentu uprawomocnienia się decyzji wstępnej.

Przykład

Pan W. w latach 2008–2010 prowadził działalność i zatrudniał pracownika. ?Za marzec 2008 r. i kwiecień 2009 r. ma zaległości z tytułu nieopłacenia składek na ubezpieczenie pracownicze, natomiast za styczeń 2009 r. i lipiec 2009 r. występuje zaległość z tytułu nieopłacenia składki na ubezpieczenia pana W. jako osoby prowadzącej działalność. Wszystkie zaległości obejmują składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i FP. Pan W. uzyska abolicję jedynie w sytuacji, gdy po wydaniu przez ZUS w jego sprawie tzw. decyzji wstępnej, opłaci – w terminie 12 miesięcy – zaległości na składki pracownicze za 2008 i 2009 r. oraz swoje składki za lipiec 2009 r. (te nie są już objęte umorzeniem).

...przez spłatę rat...

Gdy w ciągu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji warunkowej (wstępnej) należności niepodlegające umorzeniu zostaną rozłożone na raty, warunek kluczowy dla umorzenia uważa się za spełniony po opłaceniu ostatniej raty (art. 1 ust. 12 ustawy o abolicji).

Przykład

Pan J. w styczniu 2014 r. uzyskał decyzję wstępną dotyczącą abolicji. ZUS wskazał w niej, że umorzy jego długi w kwocie ?85 000 zł, jeśli spłaci zaległości powstałe w latach 2010–2012 ?w łącznej kwocie 38 000 zł. Pan J. ?przez wzgląd na to, że kwota należności do spłaty była znaczna, a termin na uregulowanie tego długu to tylko ?12 miesięcy, zawarł z ZUS układ ratalny (na 36 miesięcy) na zaległości za lata 2010–2012. Przez to wydłużył termin do spłaty zaległości, których uregulowanie jest niezbędne do skorzystania z abolicji. Musi jednak regulować terminowo wszystkie ?raty wynikające z umowy zawartej ?z ZUS.

...do decyzji końcowej

Po terminowym spełnieniu warunków wskazanych w decyzji wstępnej ZUS niezwłocznie powinien wydać decyzję końcową, stanowiącą de facto o umorzeniu długów. W sytuacji gdy osoba zwracająca się z wnioskiem o umorzenie zaległości posiada wyłącznie długi podlegające abolicji, ZUS powinien wydać decyzję końcową w tym zakresie niezwłocznie po uprawomocnieniu się decyzji wstępnej.

Zarówno od decyzji wstępnej, ?jak i końcowej przedsiębiorcy przysługuje prawo odwołania się do sądu.

Przykład

12 czerwca 2013 r. pani G. otrzymała decyzję warunkową. Wskazano tam termin 12 miesięcy na uregulowanie należności niepodlegających abolicji. ?15 lipca 2013 r. pani G. uregulowała wszelkie wymagane należności. ZUS ?23 sierpnia 2013 r. wydał decyzję końcową o umorzeniu należności objętych abolicją.

Autor jest doradcą podatkowym

Za jednym zamachem

Wraz z umorzeniem kwoty należności głównej umarza się również odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnień, opłaty dodatkowe oraz koszty egzekucyjne odnoszące się do należności głównych (na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i FP) objętych abolicją. Ujemną konsekwencją umorzenia długów w opisywanym trybie jest brak uwzględnienia składek za okresy objęte abolicją przy ustalaniu prawa oraz wysokości emerytur i rent z ubezpieczeń społecznych oraz innych świadczeń.