Od opłaty dodatkowej można się uchylić

[b]W razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości Zakład Ubezpieczeń Społecznych może wymierzyć pracodawcy jako płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100 proc. nieopłaconych składek.[/b]

Taką możliwość przewiduje art. 24 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5356E8D0CD037846F8EF80333D200AB4?id=184677]ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.)[/link].

Opłata ta może więc stanowić dotkliwą sankcję dla płatnika. Zaznaczyć należy, że [b]przepis ten nie zmusza ZUS do nałożenia dodatkowej opłaty, gdyż jej nałożenie ma charakter nieobowiązkowy[/b]. Nie przewiduje także innych podstaw do wymierzenia tej opłaty poza nieopłaceniem składek lub ich zapłaceniem w zaniżonej wysokości. Zatem nałożenie tej opłaty należy do sfery tzw. swobodnego uznania ZUS.

[srodtytul]Gdy była wina...[/srodtytul]

Jednakże orzecznictwo sądowe wskazuje na konieczność rozważenia celowości stosowania tej opłaty. [b]Podnosił to też Sąd Najwyższy w wyroku z 18 stycznia 2008 r. (II UK 98/07)[/b], stwierdzając, że do wymierzenia opłaty dodatkowej na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych konieczne jest ustalenie winy płatnika składek w ich nieopłaceniu lub opłaceniu w zaniżonej wysokości.

[srodtytul]... można karać[/srodtytul]

Funkcją dodatkowej opłaty jest zdyscyplinowanie płatników składek na ubezpieczenia społeczne do ich opłacania, w tym do opłacania ich w terminie i w należnej wysokości. Opłata dodatkowa stanowi więc swego rodzaju karę za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku opłacania składek.[b] Jej zastosowanie ma sens, gdy – przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności – można przewidywać, że spełni ona swój dyscyplinujący cel.[/b] To zaś zależy przede wszystkim od przyczyn nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości. Mogą być one bowiem zależne lub niezależne od płatnika, ewentualnie zawinione przez niego lub niezawinione. Inaczej powinien być traktowany płatnik, który opóźnia się z wykonaniem obowiązku opłacania składek pomimo dobrej kondycji ekonomicznej, a inaczej taki, który boryka się z trudnościami finansowymi i stoi na granicy upadłości. Oznacza to, że przy stosowaniu opłaty dodatkowej ZUS powinien wziąć pod uwagę także dotychczasowy stosunek płatnika do obowiązku opłacania składek. Powinien ocenić, czy było to jednorazowe nieuiszczenie składek, czy też miało charakter stały lub często się powtarzający. O zastosowaniu dodatkowej opłaty powinny zatem decydować okoliczności indywidualnej sprawy, zwłaszcza te, które wskazują na winę płatnika w nieopłaceniu składek albo ich opłaceniu w zaniżonej wysokości lub jej brak. [b]Podobnie wypowiadał się Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 8 września 2004 r. (III AUa 570/03)[/b], stwierdzając, że jeżeli [b]organ rentowy przy podejmowaniu decyzji w kwestii odroczenia terminu płatności składek oraz rozłożenia ich na raty – należności obligatoryjnych i możliwych do zaplanowania – obowiązany jest brać pod uwagę „względy gospodarcze”, „inne przyczyny zasługujące na uwzględnienie”[/b], „możliwości płatnicze dłużnika”, „stan finansów ubezpieczeń społecznych”, to powinien je uwzględnić również w odniesieniu do opłaty dodatkowej (art. 24 ust. 1) stanowiącej dla płatnika składek obciążenie dodatkowe.

Warto też zauważyć, że sprzeczne z interesem publicznym jest pogłębianie kryzysu finansowego płatnika składek przez obciążanie go dodatkowymi należnościami nieobowiązkowymi w sytuacji, gdy nie ma on realnych możliwości wywiązania się ze zobowiązań głównych. Takie działanie może bowiem prowadzić nawet do upadłości płatnika, co w dalszej kolejności może skutkować utratą miejsc pracy przez pracowników i powiększeniem bezrobocia.

[ramka][b]Przykład[/b]

Spółka X z powodu spadku zamówień znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. Mimo że dotychczas prawidłowo wywiązywała się z obowiązku opłacania składek do ZUS, na początku 2009 r. popadła w znaczne opóźnienie.

Zarząd spółki wystąpił do ZUS z wnioskiem o rozłożenie zadłużenia na raty. Pismo nie zostało jednak rozpoznane z przyczyn formalnych. Następnie ZUS w decyzji wymierzył spółce X opłatę dodatkową w wysokości 70 proc. nieuiszczonych składek.

Spółka X złożyła odwołanie do sądu, wnosząc o zmianę tej decyzji i zwolnienie jej z obowiązku wniesienia opłaty dodatkowej. Sąd ustalił, że spółce nie można przypisać złej woli i że nie uchylała się ona od wykonania ciążącego na niej obowiązku opłacania składek, ale z przyczyn obiektywnych nie miała okresowo realnych możliwości jego wykonania. Dlatego też uwzględnił odwołanie. [/ramka]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Przedsiębiorca może wystąpić do sądu o uwolnienie go od obowiązku zapłaty opłaty dodatkowej, wykazując, że niezapłacenie składek nastąpiło z przyczyn przez niego niezawinionych.[/ramka]

[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]