Takie wymagania ZUS stawia nielegalnie. Unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie uzależniają bowiem dalszego podlegania ubezpieczeniom społecznym w kraju, w którym działalność jest zarejestrowana, od tego, czy wcześniej przedsiębiorca prowadził ją w tym państwie. Wolno ją więc przenieść bezpośrednio po uruchomieniu np. w Polsce.

– Mieszkam w Polsce, ale zamierzam otworzyć działalność gospodarczą i wykonywać pewne prace budowlano-remontowe w Hiszpanii. Nie znam hiszpańskich przepisów o ubezpieczeniach społecznych, dlatego chciałbym podlegać ubezpieczeniom w Polsce. Czy dzięki temu, że otworzę działalność u nas, będę mógł opłacać składki do ZUS w kraju? Kontrahent uprzedził mnie, że będę musiał mieć przy sobie formularz E-101. Czy są problemy z jego uzyskaniem? – pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

W zasadzie osoba wykonująca aktywność zawodową w państwach Unii Europejskiej powinna podlegać jednemu systemowi zabezpieczenia społecznego (są jednak wyjątki). Jeżeli taka osoba przemieszcza się na tym terytorium, to o właściwym wobec niej systemie informuje formularz E-101. Przyjęta w UE zasada koordynacji systemów ma zapobiegać temu, aby działalność gospodarcza była otwierana w państwach, gdzie obowiązują niższe składki, a biznes jest prowadzony tam, gdzie te obciążenia są wyższe. Aby tego uniknąć, przepisy są tak skonstruowane, żeby znaczenie miało miejsce faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej.

Jeżeli czytelnik otworzy działalność gospodarczą w Polsce i chce wykonywać ją w Hiszpanii, a zarazem chce podlegać polskim ubezpieczeniom społecznym, to przed jej przeniesieniem powinien wykonywać ją w Polsce choćby przez krótki okres. Z praktyki wynika, że wystarczą co najmniej dwa miesiące, w innym wypadku ZUS nie poświadczy czytelnikowi formularza E-101.

Wymóg wcześniejszego prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej dwa miesiące nie obowiązuje, jeżeli prowadzący wykonuje ją równocześnie w Polsce i np. w Hiszpanii.

Często ZUS nakazuje, aby przed poświadczeniem formularzy E-101 prowadzący działalność okazał umowy lub faktury świadczące o jej prowadzeniu w Polsce. Jeśli ich nie ma, ZUS uznaje, że działalności nie prowadził. To dość niekonsekwentne, bowiem do tej pory do ustalenia, czy osoba powinna podlegać ubezpieczeniom społecznym z prowadzonej działalności, za prowadzenie przyjmowano samą gotowość do jej podjęcia, a nie faktyczne jej prowadzenie udokumentowane umowami czy fakturami >patrz przykład.

ZUS powinien poświadczyć panu Bogumiłowi formularze E-101, ponieważ prowadził działalność gospodarczą. Gdyby ZUS zażądał, aby przedstawił faktury od klientów, nie miałby ich. Jak długo pan Bogumił mógłby podlegać polskim przepisom ubezpieczeniowym? Jeżeli działalność wykonywałby faktycznie wyłącznie w Czechach, to uzyskałby formularz na 12 miesięcy, a dłuższe podleganie polskim regulacjom zależałoby od zgody czeskiej instytucji. Natomiast jeżeli równocześnie prowadziłby zakład w Polsce a drugi w Czechach, to z mocy prawa podlegałby polskiemu zabezpieczeniu społecznemu. Wprawdzie miałby poświadczony formularz E-101 na 12 miesięcy, ale po upływie jego ważności uzyskałby następny.

- art. 13 ust. 2 lit. b, art. 14a ust. 1, art. 14a ust. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzU nr 149 z 5 lipca 1971 r., str. 2 – 50)

- art. 11a rozporządzenia Rady (EWG) nr 574/72 z 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzU nr 74 z 27 marca 1972 r., str. 1 – 83)

- decyzja Komisji Administracyjnej Wspólnot Europejskich do spraw zabezpieczenia społecznego pracowników migrujących nr 181 z 13 grudnia 2000 r. dotycząca wykładni art. 14 ust. 1, art. 14a ust. 1 oraz art. 14b ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników oddelegowanych i osób pracujących na własny rachunek, które czasowo pracują poza granicami właściwego państwa (DzU nr 329 z 14 grudnia 2001 r., str. 73 – 77)

Pan Bogumił z Wodzisławia Śląskiego rozpoczął działalność gospodarczą (usługi tapicerskie) w styczniu. Starał się pozyskać klientów, wynajął pomieszczenie na zakład, umieścił szyld i rozsyłał ulotki reklamowe. Do końca kwietnia panu Bogumiłowi nie udało się jednak pozyskać nawet jednego klienta. Postanowił więc przenieść działalność do Czech, ale chce opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w Polsce.