Prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Ale chodzi tylko o emerytalne, rentowe i wypadkowe. Nie dotyczy to ubezpieczenia chorobowego, które dla przedsiębiorcy jest dobrowolne.

Taki charakter ubezpieczenia z jednej strony pozwala przedsiębiorcy zrezygnować z opłacania tej składki, a co za tym idzie – oszczędzić na kosztach.

Z drugiej – objęcie nim daje możliwość ubiegania się o prawo do zasiłków za czas niezdolności do pracy. Przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego może jednak w praktyce być źródłem licznych problemów przedsiębiorcy.

Zwykle na prośbę

Decydując się na przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, trzeba w tej sprawie złożyć w ZUS wniosek. Ale nie każdy przedsiębiorca może to zrobić. Ponieważ jest ono dla przedsiębiorcy dobrowolne, może się on do niego zgłosić tylko wtedy, gdy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Nie ma więc takiego prawa wówczas, gdy równocześnie pracuje na etacie z co najmniej minimalnym wynagrodzeniem i działalność nie jest objęta obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (art. 11 ust. 2 w zw. z art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych; tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Jeśli jednak chce i może się zgłosić do chorobowego, zasadniczo wniosek  składa przez odpowiednie wypełnienie pól 05 i 06 bloku VIII „dane o dobrowolnych ubezpieczeniach społecznych” formularza ZUS ZUA. Niejednokrotnie jednak przedsiębiorcy są obejmowani tym ubezpieczeniem, nawet gdy tych pól nie wypełnią.

Wystarczy terminowość

Dzieje się tak, gdy mimo że nie zgłosili się do ubezpieczenia chorobowego (na druku ZUA nie zaznaczyli pól 05 i 06 bloku VIII), to rozliczają składkę chorobową w raporcie ZUS RCA lub/i deklaracji ZUS DRA, a także opłacają ją w terminie i w prawidłowej wysokości.

ZUS taką sytuację traktuje jako tzw. dorozumiane przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Postępuje zgodnie z zasadą, że jako wniosek należy traktować takie zachowanie ubezpieczonego, które stanowi czytelne wyrażenie woli przystąpienia i pozostania w dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym.

Jednak dla potwierdzenia  zgłoszenia się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorca powinien  złożyć mimo wszystko wniosek na ZUA, choć ze sporym opóźnieniem. Gdy tego nie zrobi, w ocenie ZUS będzie to znaczyło, że jednak do ubezpieczenia nie przystąpił.

Nie zawsze wstecz

Z dorozumianym przystąpieniem do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego możemy mieć do czynienia także wówczas, gdy przedsiębiorca, który zgłosił się do tego ubezpieczenia na formularzu ZUS ZUA, za któryś z miesięcy nieterminowo opłacił składkę, ale kolejne regulował już w terminie i w prawidłowej wysokości.

W tej sytuacji ZUS ponownie obejmuje go ubezpieczeniem od tego miesiąca, za który została opłacona pierwsza pełna składka w obowiązującym terminie.

Również w tym wypadku należy usankcjonować fakt dorozumianego przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, dopełniając formalności, czyli składając wniosek na druku ZUS ZUA.

Prawo do obrony

Termin opłacenia składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe jest terminem prawa materialnego. W praktyce oznacza to, że ZUS nie może go przywrócić na wniosek przedsiębiorcy w trybie określonym w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. I nie ma znaczenia, czy na opóźnienie miał on jakikolwiek wpływ.

Nie zawsze jednak opłacenie składki chorobowej po terminie oznacza automatyczne wyłączenie przedsiębiorcy z tego ubezpieczenia. ZUS może bowiem wyrazić zgodę na zapłatę po terminie. Jaki jest tego skutek? Taki, że w okresie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorcy nie ma przerwy.

Co jednak istotne, ZUS nie zawsze wyraża taką zgodę. Może to zrobić tylko „w uzasadnionych przypadkach”. Z dotychczasowej praktyki wynika, że za okoliczności uzasadniające przychylność ZUS na opłacenie składki po terminie uznaje się chorobę, pobyt w szpitalu, opóźnienia w realizacji przelewu powstałe z winy banku  czy zdarzenia losowe.

Przy rozpatrywaniu wniosku bierze pod uwagę również to, czy przedsiębiorca miał lub ma obecnie jakieś zaległości w opłacaniu składek, czy dotychczas opłacał należności w terminie i w pełnej wysokości, a także analizuje wysokość ewentualnej niedopłaty, częstotliwość występowania z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie oraz częstotliwość składania zwolnień lekarskich.

Wniosek  należy złożyć w jednostce ZUS właściwej dla siedziby płatnika. Powinien on zawierać uzasadnienie. Warto również udokumentować okoliczność, która była powodem opóźnienia.

Rozstrzygnięcie ZUS nie następuje w formie decyzji administracyjnej. Nie oznacza to jednak, że sposób załatwienia wniosku przedsiębiorcy o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie nie podlega kontroli sądowej.

W uchwale z 8 stycznia 2007 (I UZP 6/06) Sąd Najwyższy wskazał, że sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego o odmowie wypłaty zasiłku chorobowego  bada zachowanie terminu na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe oraz zasadność odmowy wyrażenia przez ZUS zgody na opłacenie składki po terminie.

W tym samym wyroku SN wyjaśnił również, że jakkolwiek w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych nie zostały określone przesłanki „wyrażenia zgody” na opłacenie składki po terminie, nie oznacza to przyznania ZUS niczym nieskrępowanego uznania w uwzględnieniu lub nieuwzględnieniu wniosku o wyrażenie zgody.

Przyznana kompetencja powinna być wykonywana według sprawdzalnych, sprawiedliwych kryteriów.

Trzeba pilnować terminu i kwoty

Przedsiębiorca, który chce nieprzerwanie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, powinien terminowo opłacać składki na to ubezpieczenie. Oznacza to nie tylko, że pieniądze muszą wpłynąć na konto ZUS w odpowiednim czasie, ale również to, że musi to być pełna kwota składek za dany miesiąc. Jeśli bowiem dochowamy terminu, ale wpłacimy niepełne składki, to w rzeczywistości nie uregulujemy swojego zobowiązania w obowiązującym terminie. Część z tej kwoty wpłacimy wówczas z opóźnieniem. 

Dodatkowo warto wiedzieć o kilku istotnych kwestiach:

- przy zapłacie gotówką za termin dokonania wpłaty uważa się dzień wpłacenia kwoty składek na rachunek ZUS w banku, w placówce pocztowej lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (w praktyce to data na pieczęci banku, poczty lub kasy na dowodzie wpłaty składek), a w obrocie bezgotówkowym dzień obciążenia rachunku bankowego lub rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej płatnika składek na podstawie polecenia przelewu,

- dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono składki na to ubezpieczenie (w terminie lub pełnej kwocie),

- niewielka miesięczna niedopłata – do 6,60 zł – nie stanowi podstawy do ustania tego ubezpieczenia.

Zobacz serwis:

» Dobra Firma » Kadry i płace » ZUS » Składki ZUS » Jakie składki trzeba płacić » Składka chorobowa

» Dobra Firma » Kadry i płace » ZUS » Składki ZUS » Kto i od jakiej umowy płaci składki » Przedsiębiorcy