Wynika tak z orzeczenia Sądu Najwyższego z 26 marca 2008 r. (I UK 251/07).
Status ubezpieczeniowy wspólnika spółki cywilnej zależy bowiem od tego, czy osobiście prowadzi on firmę. Wspólnicy spółek cywilnych należą do prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Stanowi tak art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.). Od chwili przystąpienia do spółki muszą więc odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne z racji działalności na zasadach, jak osoby samodzielnie prowadzące działalność. Aby zatem został objęty ubezpieczeniem społecznym, musi prowadzić pozarolniczą działalność na podstawie ustawy o działalności gospodarczej. Pojawia się jednak pytanie:
czy prowadzący działalność w spółkach cywilnych podlegają ubezpieczeniom społecznym także wtedy, gdy z powodu np. choroby osobiście jej nie wykonują, choć nadal prowadzą ją pozostali wspólnicy?
Pan Stefan pracował na podstawie umowy o pracę i z tej racji podlegał ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 2003 r. do końca sierpnia 2007 r. Od września 2007 r. rozpoczął z trzema kolegami działalność gospodarczą w spółce cywilnej zajmującej się wyceną nieruchomości. Był w niej rzeczoznawcą majątkowym. 9 sierpnia 2007 r. złamał rękę i na zwolnieniu lekarskim był do końca grudnia 2007 r. Pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy wypłacany początkowo przez pracodawcę (do końca sierpnia 2007 r.), a następnie przez ZUS (od września do końca 2007 r.). Złamana ręka uniemożliwiała osobiste sporządzanie wycen nieruchomości dla klientów, dlatego pan Stefan zgłosił w ZUS czasowe zaprzestanie prowadzenia działalności, aby uwolnić się od płacenia składek przez czas zwolnienia lekarskiego. Po jego upływie ponownie zgłosił się do ZUS, bo był już w stanie podjąć działalność.
Obecne przepisy nie regulują wprost możliwości zawieszenia działalności gospodarczej. Takie zmiany mają wejść w życie w drugiej połowie września br.
Teraz regulacje określają jedynie czasowe granice podlegania ubezpieczeniom społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą, czyli od dnia jej rozpoczęcia do zaprzestania wykonywania (art. 13 pkt 4 ustawy systemowej). Także ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU nr 173, poz. 1807 ze zm.) nie przewiduje czasowego zaprzestania prowadzenia działalności ani nie zawiera postanowień, z których wynikałby obowiązek osobistego jej wykonywania. W przykładzie – mimo faktycznego zawieszenia prowadzenia działalności – wspólnik nie wystąpił ze spółki ani nie wyrejestrował się z ewidencji działalności. Formalnie pozostał wspólnikiem. Czy musi zatem opłacać składki, choć faktycznie nie działa?
Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Opiera się na umowie między wspólnikami, którzy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego (art. 860 § 1 kodeksu cywilnego). Sama spółka jest zatem tylko wewnętrznym stosunkiem zobowiązaniowym wspólników i jako taka nie może być przedsiębiorcą, czyli podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są jedynie jej wspólnicy (art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).
Z kolei wspólnik spółki cywilnej staje się przedsiębiorcą z chwilą, gdy podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą (wpisuje się do ewidencji działalności). To właśnie z racji jej podjęcia podlega ubezpieczeniu, a nie dlatego że przystąpił do spółki. Obowiązek ubezpieczeniowy wspólnika spółki cywilnej powstaje wyłącznie wskutek prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej według przepisów o działalności gospodarczej (art. 4 pkt 1 ustawy systemowej). Sam fakt pozostawania formalnie wspólnikiem takiej spółki nie wpływa na obowiązek ubezpieczeniowy.
W przykładzie, mimo choroby pana Stefana, pozostali wspólnicy prowadzili działalność, spółka nadal prosperowała i przynosiła dochód. Realizowała więc cel gospodarczy, dla którego umowa spółki została zawarta. Jednak to, że spółka działa, nie przesądza o tym, że zawieszony wspólnik musi podlegać ubezpieczeniu społecznemu, gdy faktycznie zaprzestał osobistego prowadzenia działalności, bo chorował. Osiąganie lub realizacja wspólnego celu spółki wynika bowiem z wewnętrznego zobowiązania wspólników i nie stanowi warunku ubezpieczenia społecznego czasowo wycofanego. Według przepisów ubezpieczeniowych podstawą jego ubezpieczenia nadal pozostaje prowadzenie pozarolniczej działalności (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej oraz art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), a tę z powodu choroby przecież zawiesił. Zatem przerwa w osobistym prowadzeniu działalności w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje okresowe ustanie obowiązku ubezpieczenia.
Autorka jest asystentem sędziego Sądu Najwyższego
