Klauzulę GAAR, czyli klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania zdefiniowano w art. 119 Ordynacji Podatkowej. Zgodnie z tym przepisem czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania).

Co to jest klauzula GAAR?

Organy podatkowe nieustannie dążą do uszczelnienia systemu podatkowego, ograniczenia nieprawidłowych praktyk podatników, które mają na celu uniknięcie opodatkowania. Jednym z instrumentów polityki podatkowej, który ma na celu walkę z nieuczciwymi praktykami podatników jest właśnie klauzula GAAR. Jej głównym założeniem jest  możliwość zastosowania jej w sytuacji, gdy głównym lub jednym z głównych celów dokonania określonej czynności będzie osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej w danym stanie prawnym z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu. Klauzula GAAR jest bez wątpienia instrumentem mającym charakter kontrolny i informacyjny. Służy organom podatkowym w zwalczaniu nadużyć podatkowych.

Jakie to są działania sztuczne?

Pokłosiem klauzuli GAAR jest ocena przez organy podatkowe czy podjęte przez podatnika działania nie mają charakteru sztucznego. Na ocenę czy działania miały charakter sztuczny może wskazywać m.in.  występowanie nieuzasadnionego dzielenia operacji lub angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego.

Jeżeli w ocenie organu okaże się, że działania miały charakter sztuczny wówczas jest to przesłanka do uznania jej za czynność mającą na celu uniknięcie opodatkowania.

Kiedy można uniknąć zastosowania klauzuli GAAR?

Klauzula GAAR nie znajdzie zastosowania i organy podatkowe nie będą mogły się na nią powołać m.in. w odniesieniu do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą - w zakresie objętym opinią, do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej czy też do podmiotu, który zawarł porozumienie podatkowe, o którym mowa w art. 20zb pkt 3, w zakresie objętym tym porozumieniem.

Polski Ład a klauzula GAAR

Rewolucja w prawie podatkowym wywołana wprowadzeniem przepisów Polskiego Ładu jest bez wątpienia okazją dla podatników do szukania optymalnych form prowadzenia działalności. Ten przewrót podatkowy był zalążkiem do zmian koncepcji prowadzenia biznesu. Pojawiają się zatem pytania czy zmiana formy współpracy (np. z umowy o pracę na umowę B2B) czy nawet samej formy opodatkowania, będzie traktowana jako unikanie opodatkowania.

Choć w przypadku samej zmiany formy opodatkowania trudno byłoby uznać taką czynność za unikanie opodatkowania, to zmiana formy współpracy już tak, choć zależy to zawsze indywidualnie od okoliczności towarzyszących tej zmianie. W ostatnich tygodniach szczególnie interesujący jest obserwowany na rynku IT odpływ pracowników, którzy zamiast dotychczasowych umów o pracę wolą opodatkowywać swoje dochody ryczałtem w ramach prowadzonych działalności gospodarczych. Co ważne, zjawisko to niesie ryzyko nie tylko dla samych informatyków, ale także dla firm, które dotychczas zatrudniały ich na podstawie umowy o pracę. Definicja korzyści podatkowej zawarta w Ordynacji Podatkowej jest bowiem bardzo szeroka i obejmuje także brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika.

Na baczności powinni mieć się także podatnicy, którzy podejmują lub planują podjąć działania restrukturyzacyjne. Wprawdzie to na organie podatkowym spoczywa ciężar udowodnienia, że dana korzyść podatkowa nie jest efektem działań o podłożu ekonomicznym i biznesowym, lecz głównym lub jednym z głównych celów działań podatnika jest korzyść podatkowa, niemniej tacy podatnicy powinni samodzielnie zadbać o należyte uzasadnienie biznesowe i ekonomiczne dla swoich działań.

W celu uniknięcia negatywnych konsekwencji podjętych działań, zmierzających do osiągnięcia optymalizacji podatkowej, warto wystąpić do właściwego organu o wydanie opinii zabezpieczającej. Otrzymanie opinii jest zabezpieczeniem dla podatnika, które pozwoli mu uniknąć zastosowania wobec niego klauzuli GAAR, ale jednocześnie nie jest to tanie rozwiązanie, gdyż opłata od wniosku wynosi 20 tys. zł. Drugim rozwiązaniem, które zabezpieczy podatnika przed negatywnymi konsekwencjami jest wystąpienie o wydanie interpretacji indywidualnej. Jeśli jednak dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uzna, że opisane przez wnioskodawcę działania mają znamiona unikania opodatkowania, wówczas odmówi wydania interpretacji indywidulanej.

Podsumowanie

Klauzula GAAR ma na celu przede wszystkim chronić system podatkowy przed nieuzasadnionymi praktykami, zmierzającymi do uniknięcia opodatkowania. Jest to instrument, który organy mogą wykorzystać także w celu ograniczenia obejścia przepisów „Polskiego Ładu”.

Autorzy to: Michał Przybysz, radca prawny oraz Aleksandra Pietrasik, księgowa z Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych sp.k.