Przejawem wsparcia dla osób niepełnosprawnych była niedawna ratyfikacja konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Władze Uzbekistanu spodziewają się docenienia tego kroku na arenie międzynarodowej i napływu grantów celowych. Rządzący Uzbekistanem coraz więcej uwagi poświęcają osobom niepełnosprawnym. Pod koniec lipca 2021 roku weszła tam w życie konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Przyjętą w 2006 r. konwencję strona uzbecka  podpisała jeszcze w 2009 r., ale przez wiele lat jej nie ratyfikowano. 

W ostatnim czasie tamtejsze władze dostrzegły korzyści z ratyfikacji. Bojmurot Jusupow z rządzącej Ludowo-Demokratycznej Partii Uzbekistanu stwierdził, że „wejście w życie Konwencji, po pierwsze, pozwoli na koordynację krajowego systemu ochrony praw osób niepełnosprawnych z międzynarodowymi standardami, po drugie, pomoże przyciągnąć zagraniczne fundusze grantowe na wzmocnienie ochrony tych osób, a po trzecie, przyczyni się do poprawy wizerunku Uzbekistanu w dziedzinie bezpieczeństwa społecznego ludności w oczach społeczności światowej”. Powody ratyfikacji konwencji są więc dość pragmatyczne.

Na jakie wsparcie mogą liczyć firmy zatrudniające osoby z niepełnosprawnościami w Uzbekistanie?

Konwencja nakłada na władze krajowe konkretne zobowiązania, w tym do promocji prawa do pracy. Z tego względu prezydent Uzbekistanu wydał dekret o wsparciu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Na jego mocy od 1 stycznia 2022 r. pracodawcy, którzy zatrudniają osoby niepełnosprawne, będą mogli uzyskać na każdego pracownika przez pół roku dotację w wysokości 1,5-krotności tzw. bazowej kwoty rozliczeniowej miesięcznie. Od 1 września 2021 r. wielkość tej kwoty w Uzbekistanie wynosi 270 tys. somów miesięcznie, czyli obecnie ponad 102 zł, a płaca minimalna - 822 tys. somów (310 zł). 

Ponadto, do 1 marca 2024 r. budżet państwa ma zwracać pracodawcom w całości odpowiednik składek na ubezpieczenia społeczne za osoby z niepełnosprawnościami. Przy czym wartość tych składek będzie zwracana począwszy od siódmego miesiąca zatrudnienia pod warunkiem, że osoby niepełnosprawne wykonują nieprzerwaną pracę przez sześć miesięcy.

Osoby z niepełnosprawnościami - społeczna odpowiedzialność biznesu

Można się spodziewać, że firmy zagraniczne w Uzbekistanie będą również zachęcane przez tamtejszą izbę przemysłowo-handlową do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami. W dekrecie jest mowa o tym, że  izba ma podjąć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia szerokiego udziału krajowych oraz zagranicznych podmiotów gospodarczych w zakresie zatrudniania i ułatwiania prowadzenia działalności gospodarczej osobom z niepełnosprawnościami.

Uzbekistan zaczyna dopiero wspierać osoby z niepełnosprawnościami na rynku pracy. Wsparcie ich aktywności zawodowej byłoby pożądanym wkładem firm z kapitałem zagranicznym w Uzbekistanie.

Jak twierdzi Malika Szaripowa, założycielka i dyrektor firmy doradczej CARE CSR, w Uzbekistanie „teraz, bardziej niż kiedykolwiek, rola społecznej odpowiedzialności biznesu w osiąganiu sukcesu biznesowego rośnie”. Specjalistka podkreśla, że inicjatywy takie będą skuteczniejsze, jeśli zostaną wplecione w lokalny kontekst. Wedle niej, „celem wdrażania skutecznych i zrównoważonych projektów CSR, firmy mogą zacząć od nawiązania długofalowych partnerstw społecznych z wybraną przez siebie pozarządową organizacją non-profit i innymi przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego”. Wsparcie aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami może być cennym i niekontrowersyjnym politycznie sposobem na zaangażowanie biznesu w osiąganie celów społecznych. 

Osoby z niepełnosprawnościami na rynku pracy - stan obecny

Według badań ONZ i Banku Światowego opublikowanych w 2019 r. liczba osób niepełnosprawnych w Uzbekistanie wynosiła 780 tys. W tym samym czasie dane rządowe sugerowały, że grupa ta jest mniej liczna. Określały ją na zaledwie 670,8 tys. Tę różnicę eksperci ONZ tłumaczyli uzbeckimi problemami systemowymi.

W 2019 r. w Uzbekistanie jedynie 7,1 proc. niepełnosprawnych mężczyzn i kobiet w wieku odpowiednio 16-59 i 16-54 było oficjalnie zatrudnionych. Niepokoiła także dysproporcja między płciami. Tylko 4,4 proc. kobiet niepełnosprawnych było zatrudnionych. W przypadku mężczyzn wskaźnik ten wynosił 8,9 proc. Niepełnosprawni w Uzbekistanie na co dzień napotykają szereg różnego rodzaju barier utrudniających im funkcjonowanie na rynku pracy. Ich symbolem mogą być wysokie krawężniki, w tym również na przejściach dla pieszych, z którymi muszą się zmagać na co dzień.

Autorka jest doktorem nauk ekonomicznych, analitykiem w Fundacji Instytut Studiów Azjatyckich i Globalnych im. Michała Boyma.