Nasz były pracownik uzyskał wyrok zasądzający mu wypłatę wynagrodzenia i dodatku za pracę ?w godzinach nadliczbowych z odsetkami. Czy od należnej kwoty naliczamy składki do ZUS i zaliczkę na podatek?

– pyta czytelnik.

Należność za pracę nadgodzinach należy opodatkować podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz opłacić od niej składki na ubezpieczenia społeczne. Jednak podatku ani składek nie odprowadza się już od odsetek od zaległego wynagrodzenia.

Od czego ZUS...

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z racji m.in. zatrudnienia w stosunku pracy.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały ?z 10 września 2009 r. (I UZP 5/09) podkreślił, że przychodem, od którego wymierzana jest ?w myśl art. 18 ustawy z 13 października ?1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1442 ze zm., dalej ustawa o sus) składka, są wszystkie otrzymane lub postawione do dyspozycji należności przysługujące pracownikowi wymienione w art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. ?o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 361 ze zm., dalej updof). Chyba że zostały wyłączone z podstawy ustalania składek, a także należności z innych tytułów, jeżeli zostały włączone do podstawy wymiaru składki.

Innymi słowy, podstawą wymiaru składki są (fizycznie) otrzymane – wypłacone – pieniądze albo postawione do dyspozycji pracownika (a więc wypłacone, ale z przyczyn leżących po stronie pracownika niepobrane przez niego, czyli należność przekazana do jego dyspozycji jako prawnie mu przysługująca). Tak rozumiany jest przychód w ustawie ?o podatku dochodowym.

To zrozumiałe, biorąc pod uwagę, że podatek dochodowy jest należny od pieniędzy, którymi podatnik dysponuje albo może dysponować. Nie jest więc prawnie możliwe uwzględnianie w podstawie wymiaru składek pracowników jakichkolwiek należności, które nie stały się przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu updof. Przychód powstaje dopiero w momencie rzeczywistego otrzymania lub postawienia go do dyspozycji etatowca. Stąd przy ustalaniu podstawy wymiaru składek społecznych istotne jest, czy powstał przychód ze stosunku pracy, a więc czy nastąpiła wypłata należności lub jej postawienie do dyspozycji ubezpieczonego.

W wyroku z 2 lipca 2009 r. (II BU 29/08) SN przyjął, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi wypłacone im w miesiącu kalendarzowym wynagrodzenie wraz z tymi składnikami i świadczeniami, które z mocy ?§ 2 ust. 1 rozporządzenia MPiPS z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, ?poz. 1106 ze zm.) nie są wyłączone z podstawy wymiaru składek.

...a od czego PIT

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają zaś wszelkiego rodzaju dochody, ?z wyjątkiem tych określonych w przepisach updof oraz dochodów, od których na mocy ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Podstawą wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny jest zakończony już stosunek pracy. Nic nie zmienia to jednak w kwalifikowaniu tego przychodu jako zaległego ze stosunku pracy, który nie podlega zwolnieniom podatkowym i ubezpieczeniowym. Wypłacona byłemu etatowcowi kwota stanowiła wypłatę zaległego wynagrodzenia za przepracowane godziny nadliczbowe dokonaną już po ustaniu stosunku pracy, a nie odszkodowanie. ?W konsekwencji wypłacone świadczenie, jako związane ze stosunkiem pracy, kwalifikuje się do przychodów określonych w art. 12 ust. 1 updof będących przychodem ze stosunku pracy.

Kwota zasądzona byłemu pracownikowi ?z racji nierozliczonych nadgodzin stanowi ?w praktyce zaległe wynagrodzenie, które powinno zostać wypłacone w trakcie trwania stosunku pracy. Należy je traktować jako przychód określony w art. 12 updof. Podlega on opodatkowaniu i oskładkowaniu.

Co z odsetkami

Odsetki za nieterminową wypłatę wynagrodzeń nie podlegają zaś opodatkowaniu ?(art. 21 ust. 1 pkt 95 updof). Nie naliczamy też od nich składek społecznych. Tak stwierdził np. gdański oddział ZUS w interpretacji ?z 4 października 2013 r. (DI/100000/451/ 1121/2013). W odniesieniu do odsetek z tytułu nieterminowo wypłaconego wynagrodzenia należy wskazać, że stanowią one odrębną kategorię świadczeń, które co prawda mają swoje źródło (pochodzenie) w stosunku pracy, ale o samodzielnym charakterze wynikającym ze zwłoki pracodawcy oraz innej podstawy prawnej. Odsetki mają charakter należności ubocznej (akcesoryjnej), więc obowiązek ich opłacania nie może powstać bez zobowiązania do zapłaty sumy głównej, lecz gdy obowiązek odsetkowy już się zaktualizuje, to pozostaje w ścisłym związku z głównym zobowiązaniem. Należności z tytułu odsetek dzielą co do zasady los należności głównej (zobowiązania), jeżeli nic innego nie wynika z umowy lub ustawy. Jednak po powstaniu należności odsetkowej zyskuje ona byt niezależny od długu głównego i może podlegać odmiennym regułom co do przykładowo wymagalności czy przedawnienia, a nawet może istnieć po wygaśnięciu długu głównego. Tak wynika z uchwały SN z 19 września 2002 r. (III PZP 18/02).

Ponieważ kwotę odsetek reguluje się pracownikowi na mocy wyroku sądowego, ?a podstawa ich wypłaty nie wynika bezpośrednio ze stosunku pracy, gdyż są należnością uboczną o charakterze odszkodowawczym, wypłacaną z innego tytułu prawnego, to należności te nie stanowią podstawy wymiaru składek ZUS. Bez znaczenia dla wyłączenia ?z podstawy ich wymiaru jest kwalifikacja tego świadczenia jako przychodu bądź nie ze stosunku pracy w rozumieniu updof z racji zatrudnienia w stosunku pracy, skutkująca uwzględnieniem bądź nie w podstawie wymiaru składek na te ubezpieczenia na podstawie art. 18 ust. 1 i 2 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o sus.

Kwota odsetek od nieterminowo wypłaconego wynagrodzenia, zasądzonych wyrokiem sądu, nie stanowi również podstawy wymiaru składki zdrowotnej zgodnie ?z art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. ?o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.). Wynika z niego, że do ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób.