Trzynastka a urlop wychowawczy

W uprzywilejowanej sytuacji znajdują się pracownicy budżetówki, którzy w 2012 r. korzystali z urlopu wychowawczego. Mają prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego niezależnie od tego, ile dni w 2012 r. faktycznie przepracowali.

Przykład

Urlop wychowawczy pracownicy samorządowej, pani Gabrieli, zakończył się 10 stycznia 2012 r. Następnego dnia wróciła do pracy w gminie, ale długo w 2012 r. przebywała na zwolnieniach lekarskich – tak, że nie osiągnęła minimum sześciu miesięcy efektywnego stażu pracy. Mimo to nabyła ona prawo do trzynastej pensji za 2012 r.

Przebywała bowiem wówczas na urlopie wychowawczym (choć tylko dziesięć dni) i to zapewnia jej za ten rok świadczenie bez względu na staż. Pracodawca nie powinien w ogóle badać, ile dni efektywnie wtedy przepracowała. Trzynastkę należy obliczyć na podstawie wynagrodzenia wypłaconego kobiecie za czas przepracowany w okresie od 11 stycznia do 31 grudnia 2012 r.

Przykład

Urlop wychowawczy urzędniczki państwowej, pani Izy, trwał cały 2012 r. Teoretycznie jest uprawniona za ten  rok do dodatkowego wynagrodzenia rocznego bez względu na staż.

Jednak podstawa wymiaru trzynastej pensji i samo świadczenie wynoszą w tej sytuacji po 0 zł. Do podstawy jej wymiaru wliczamy składniki za czas faktycznie przepracowany, a w 2012 r. kobieta nie przepracowała faktycznie żadnego dnia.

Wolne dla poratowania zdrowia

Urlop ten również zapewnia pracownikowi uzyskanie dodatkowego wynagrodzenia rocznego bez względu na staż, choćby w roku kalendarzowym trwał jedynie jeden dzień. Wynagrodzenia za to wolne nie przyjmuje się jednak do podstawy wymiaru trzynastki.

Przykład

W 2012 r. nauczyciel, pan Tadeusz, korzystał przez dziewięć miesięcy z urlopu dla poratowania zdrowia, a przez dwa miesiące ze zwolnienia lekarskiego. Za 2012 r. należy mu się trzynastka bez względu na staż – ustalona wyłącznie na podstawie wynagrodzenia za czas rzeczywiście przepracowany w 2012 r.

Z podstawy jej wymiaru wyłączamy wynagrodzenie za urlop dla poratowania zdrowia oraz wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy.

Przykład

Urlop dla poratowania zdrowia nauczycielki, pani Joanny, trwał cały 2012 r. Za ten czas dostawała ona co miesiąc wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za wysługę lat. Formalnie za 2012 r. przysługuje jej trzynasta pensja bez względu na staż, tyle że podstawa jej wymiaru i samo świadczenie równają się 0 zł. Do podstawy jej wymiaru nie kwalifikujemy wynagrodzenia za urlop dla poratowania zdrowia.

Urlop macierzyński

Obecnie formalnie czas urlopu macierzyńskiego wyłącza się ze stażu uprawniającego pracownika do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Jednak Trybunał Konstytucyjny podważył zasadność tego rozwiązania w wyroku z 9 lipca 2012 r. (P 59/11; DzU z 2012 r., poz. 819) twierdząc, że urlop macierzyński – podobnie jak wychowawczy – powinien uprawniać do trzynastej pensji bez względu na staż.

Cytowany wyrok TK, który ma formę odpowiedzi na zapytanie prawne sądu, wszedł w życie w dniu jego ogłoszenia (17 lipca 2012 r.), ale nie uchylił automatycznie kwestionowanej regulacji – art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. Do tego potrzebna jest zmiana cytowanej ustawy.

Pracodawcy wypłacający trzy- nastki za 2012 r. są wobec tego w trudnej sytuacji. Wprawdzie trwają prace legislacyjne nad zmianą ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, ale nie zostały jeszcze sfinalizowane. Według bardziej zaawansowanego projektu senackiego nowelizacji tej ustawy (jest już w sejmie) urlop macierzyński ma zapewniać zatrudnionym prawo do trzynastek bez względu na staż.

Natomiast zgodnie z rządowym projektem zmiany ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym świadczenie bez względu na staż mają oprócz tego zapewniać:

- urlop ojcowski,

- dodatkowy urlop macierzyński,

- urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego i dodatkowy urlop na warunkach macierzyńskiego,

- zwolnienia od pracy na zlecone badania lekarskie ciężarnej pracownicy, jeśli nie da się ich wykonać podczas pracy (art. 85 § 2 k.p.) i dwa dni opieki nad dzieckiem (art. 188 k.p.).

Pracodawcy mają do wyboru dwa rozwiązania:

- wypłacić trzynastki za 2012 r. po staremu (wyłączając urlop macierzyński z czasu faktycznie przepracowanego), a po wejściu w życie projektowanych nowelizacji ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym – wyrównać świadczenia osobom, które w 2012 r. korzystały z urlopów macierzyńskich,

- wstrzymać się z wypłatą trzynastek za 2012 r. do czasu zmiany ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym.