Zasady obowiązujące przy wypłacie odpraw pieniężnych określa [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=38330B56FCE349970FEBCEF5A3505248?id=169524]ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.)[/link].

Zgodnie z nią w sytuacji, gdy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników zwalnia pracownika z przyczyn niedotyczących tego pracownika, to ma on prawo do odprawy pieniężnej.

Wysokość odprawy jest uzależniona od zakładowego stażu pracy. Pracownik, z którym rozwiązano umowę w ramach zwolnienia grupowego, ma prawo do odprawy w wysokości:

- [b]jednomiesięcznego wynagrodzenia [/b]– jeżeli był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż dwa lata;

- [b]dwumiesięcznego[/b] – jeżeli był zatrudniony od dwóch do ośmiu lat;

- [b]trzymiesięcznego[/b] – gdy był zatrudniony u danego pracodawcy ponad osiem lat.

Prawo do odprawy przysługuje nie tylko pracownikom zwolnionym w ramach zwolnienia grupowego, ale także tym, których stosunki pracy zostały rozwiązane indywidualnie. Jednakże w tym przypadku uzależnione jest to od przyczyny rozwiązania umowy o pracę.

Jedynie bowiem w sytuacji, gdy rozwiązanie to nastąpiło wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracownika, ma on prawo do odprawy. Wynika to z odesłania zawartego w art. 10 ust. 1 wspomnianej ustawy.

Jeśli zatem pracodawca zwalnia mniejszą liczbę pracowników niż określona w art. 1 ustawy i następuje to z przyczyn niedotyczących pracowników, to osoby te mają prawo do odprawy wtedy, gdy przyczyny te stanowią wyłączny powód rozwiązania z nimi stosunku pracy.

[srodtytul]Powód wypowiedzenia[/srodtytul]

Odwołanie danej osoby z funkcji członka zarządu spółki stanowi wystarczającą przyczynę wypowiedzenia jej umowy o pracę. Pracownik zatrudniony w charakterze członka zarządu spółki z chwilą jego odwołania z zarządu traci możliwość wykonywania swych obowiązków i świadczenia pracy.

Tak też orzekł [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 25 listopada 1997 r. (I PKN 388/97)[/b], zaznaczając, że odwołanie pracownika ze stanowiska prezesa zarządu spółki akcyjnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie mu umowy o pracę, której zawarcie wiązało się bezpośrednio z powołaniem go na to stanowisko.

Podobnie wypowiadał się [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 26 stycznia 2000 r. (I PKN 479/99)[/b].

W praktyce powstał spór, czy w razie rozwiązania umowy o pracę wskutek odwołania członka zarządu z zajmowanego stanowiska pracownik ten uzyskuje prawo do odprawy pieniężnej przewidzianej przez przepisy ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Rozstrzygnięcie sporu zależy od ustalenia, czy odwołanie to stanowiło wyłączny powód wypowiedzenia umowy o pracę, czy też było tylko jedną z kilku przyczyn wypowiedzenia.

[srodtytul]Jedyna przyczyna[/srodtytul]

Jeśli spółka rozwiązała umowę o pracę z członkiem zarządu wyłącznie z tego powodu, że został on odwołany z zajmowanego stanowiska, to w takiej sytuacji pracownik ten uzyskuje prawo do odprawy pieniężnej przewidzianej w ustawie. Natomiast [b]jeśli przyczyną wypowiedzenia były także inne powody zależne od pracownika, jak np. błędne decyzje członka zarządu lub utrata zaufania do niego, to nie uzyska on odprawy pieniężnej. [/b]

Tak też wypowiadał się [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 2 lutego 2010 r. (II PK 184/09)[/b], stwierdzając, że wypowiedzenie umowy o pracę z powodu odwołania pracownika z funkcji członka zarządu spółki następuje z przyczyn niedotyczących pracownika w rozumieniu art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, chyba że pracodawca udowodni, iż przyczyną odwołania były okoliczności dotyczące pracownika.

Jeśli więc spółka wypowiedziała umowę o pracę członkowi zarządu z powodu odwołania go z zajmowanego stanowiska, to zachodzi domniemanie, że wypowiedzenie to nastąpiło z przyczyny niedotyczącej pracownika. Domniemanie to może być jednak obalone przez spółkę. Potwierdzał to [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 30 września 2009 r. (II PK 84/09)[/b].

[ramka][b]Przykład[/b]

Franciszek S. pełnił funkcję członka zarządu spółki akcyjnej, będąc zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Walne zgromadzenie podjęło uchwałę o odwołaniu go z pełnionej funkcji. Następnie wypowiedziano mu umowę o pracę, podając za przyczynę odwołanie z pełnionej funkcji członka zarządu. Spółka nie wypłaciła mu jednak odprawy pieniężnej.

Franciszek S. wniósł powództwo przeciwko spółce, żądając zasądzenia odprawy pieniężnej.

Spółka podnosiła, że odprawa ta mu się nie należy, bo źle wykonywał swoje obowiązki. Jednak sąd uznał, że wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione wyłącznie odwołaniem z zajmowanego stanowiska, i zasądził na rzecz Franciszka S. odprawę pieniężną.[/ramka]

[i]Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach[/i]