[b]– Cały 2009 r. przepracowałem u pracodawcy na pełnym etacie, a mimo to w grudniu nie otrzymałem bonów świątecznych, bo – jak uzasadniono decyzję – nie przysługiwała mi zgodnie z regulaminem premiowania. Byłem wtedy w trakcie wypowiedzenia, które upłynęło 31 stycznia 2010 r.

Regulamin premiowania tej firmy przewidywał, że premia się nie należy pracownikowi na wypowiedzeniu. Ale ta firma miała również zakładowy fundusz świadczeń socjalnych i, jak się dowiedziałem, bony były finansowane z jego środków. Czy pracodawca mógł odmówić mi bonów?[/b] – pyta czytelnik.

Jeśli bony towarowe, o których pisze czytelnik, były finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zfśs), to w żadnym razie nie wolno ich traktować jako premii należnej pracownikowi za przepracowanie określonego okresu.

Premia jest bowiem składnikiem wynagrodzenia. Natomiast ze środków zfśś finansuje się działalność socjalną, czyli świadczenia wynikające z pozawynagrodzeniowych potrzeb pracowników, niezwiązanych z ilością i jakością wykonywanej pracy.

Ustawowy zakres działalności socjalnej, na której prowadzenie jest tworzony przez pracodawcę zfśs, obejmuje udzielanie pracownikom i innym uprawnionym osobom pomocy materialnej (tzw. zapomóg), która może przybierać postać finansową lub rzeczową.

[srodtytul]Szczególna pomoc[/srodtytul]

Co do zasady zapomoga, bez względu na jej formę i wysokość, nie jest wynagrodzeniem. Jest szczególnym świadczeniem, mającym charakter doraźnej, bezzwrotnej pomocy materialnej. Przyznaje się ją najczęściej w:

- wypadkach losowych, a więc nagłych, nieprzewidywalnych i niezależnych od danej osoby, powodujących zdecydowane pogorszenie jej sytuacji dochodowej (także życiowej, rodzinnej, materialnej),

- razie utrzymującej się dłuższy czas trudnej sytuacji materialnej pracownika i jego rodziny (np. bezrobocie).

Przeznaczenie i zasady przyznawania pomocy socjalnej, w tym w formie bonu towarowego, nadają jej charakter raczej incydentalny, a nie powszechny i świąteczny. Fundusz świadczeń socjalnych nie jest bowiem funduszem okolicznościowym, z którego finansuje się obchody różnych świąt.

[srodtytul]Sytuacja rodzinna i materialna[/srodtytul]

Bon towarowy finansowany z zfśs jest zaliczany do socjalnej pomocy materialnej w formie rzeczowej (wymienić go można tylko na towar). Zgodnie z art. 8 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=73C10B6A7EB7D6DBBF242D353A32D743?id=74017]ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.[/link], dalej ustawa o zfśs) decyzja o przyznawaniu pomocy socjalnej (tutaj bonu towarowego) i jej wysokości (wartość) jest podejmowana na podstawie kryteriów socjalnych.

Zależy zatem od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej (dochodowej) pracownika. Jego okres zatrudnienia, tzw. staż i wymiar czasu pracy nie są kryteriami socjalnymi. Regulamin zfśs nie może zatem zawierać takich warunków, od których w dalszej konsekwencji uzależnia się decyzję o przyznaniu i wysokości jakiejkolwiek pomocy socjalnej.

[srodtytul]Status pracownika[/srodtytul]

Jednocześnie osoba ubiegająca się o każde świadczenie socjalne, a więc także o bon towarowy (jeśli regulamin funduszu obowiązujący u danego pracodawcy przewiduje takie świadczenie), musi należeć, w dacie składania wniosku o świadczenie, do osób uprawnionych do korzystania z zfśs w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs. Musi mieć więc status pracownika, byłego pracownika – emeryta lub rencisty, albo członka rodziny pracownika lub emeryta, rencisty danego pracodawcy.

Status pracownika obejmuje cały okres trwania stosunku pracy (czyli także ostatni dzień wypowiedzenia), ale nie gwarantuje jeszcze otrzymania świadczenia. Konieczność oceny sytuacji socjalnej osoby uprawnionej przy jej kwalifikowaniu do przyznania świadczenia nadaje świadczeniom socjalnym charakter uznaniowy. W związku z tym świadczenia socjalne nie są elementem stosunku pracy i nie mają charakteru należności ze stosunku pracy.