Pojęcie działalności gospodarczej, czyniącej dany podmiot podatnikiem VAT, jest bardzo szerokie i wychodzi poza zakres pozarolniczej działalności gospodarczej, wymagającej odpowiedniej rejestracji. Podatnikiem takim jest np. osoba wynajmująca mieszkanie – najem prywatny, jak i mechanik, naprawiający w wolnym czasie samochody – tzw. działalność nierejestrowana.

Nie każdy też podatnik VAT jest obciążony pełnym zakresem obowiązków czynnego podatnika VAT. Podmiot, wykonujący wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo (np. wynajem nieruchomości mieszkalnych na cele mieszkalne) bądź korzystający z tzw. zwolnienia dla drobnych przedsiębiorców („ze względu na obroty”; np. usługi mechanika bądź najem nieruchomości użytkowych w ramach limitu obrotów do 200 tys. zł), o statusie zwolnionego podatnika VAT nie musi rejestrować się dla potrzeb podatku ani też składać deklaracji podatkowych.

Jego obowiązki zasadniczo sprowadzają się do prowadzenia ewidencji sprzedaży, z uwzględnieniem jej fiskalizacji, nie składa JPK_VAT, z zastrzeżeniem nielicznych wyjątków, a faktury wystawia jedynie na żądanie nabywcy. Sytuacja ta zmienia się wraz z przekroczeniem limitu obrotów albo w związku ze zrealizowaniem transakcji, która ze zwolnienia korzystać nie może.

Warunki korzystania ze zwolnienia

Korzystanie ze zwolnienia dla drobnych przedsiębiorców nie wymaga zgłoszenia do US. Przysługuje ono niejako „z urzędu” podmiotowi, który z niego nie zrezygnował, jego wartość sprzedaży nie przekroczyła obowiązującego go limitu oraz nie prowadzi działalności w zakresie wyłączającym zwolnienie.

Podatnik, korzystający ze zwolnienia z art. 113 ustawy o VAT, fakultatywnie może złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT, rejestrując się jako podatnik zwolniony.

Limit wartości sprzedaży

Określone w art. 113 ustawy o VAT zwolnienie dla drobnych przedsiębiorców obejmuje sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. U podatnika rozpoczynającego działalność w trakcie roku, zwolnienie znajduje zastosowanie, jeżeli przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy kwoty 200 000 zł ustalonej w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym.

Przykład

Spółka rozpoczyna działalność 4 kwietnia 2022 r. Obowiązujący ją limit dla sprzedaży zwolnionej na podstawie art. 113 ust. 9 ustawy o VAT wyniesie 149 041,10 zł, zgodnie z wyliczeniem:

(200 000 zł x 272 dni)/365 dni = 149 041,10 zł, gdzie:

200 000 zł oznacza limit roczny.

272 dni to okres prowadzenia działalności w roku jej rozpoczęcia,

365 odpowiada liczbie dni w danym roku kalendarzowym.

Podatnik rozpoczyna działalności, jeśli w roku ubiegłym, ani w bieżącym działalności nie prowadził. Początek należy kojarzyć z pierwszą czynnością, stanowiącą przejaw tej działalności (np. zawarcie umowy), co może nastąpić wcześniej niż pierwsza sprzedaż.

Nie jest rozpoczęciem działalności w trakcie roku jej podjęcie po okresie zawieszenia, i to również wówczas, gdy obejmowało ono okres dłuższy niż rok. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) w interpretacji indywidualnej z 26 marca 2021 r. (0111-KDIB3-3.4012. 25.2020.2.WR) stwierdził zawieszenie działalności gospodarczej samo w sobie nie stanowi zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej przez podatnika. Podatnik, który zawiesza prowadzenie działalności gospodarczej na pewien czas, nadal pozostaje podatnikiem podatku od towarów i usług, z tym że w okresie zawieszenia wykonywania działalności przedsiębiorca nie prowadzi aktywnej działalności. Zgłoszenie zawieszenia działalności gospodarczej nie oznacza zatem ustania bytu przedsiębiorcy, a jedynie przerwę w wykonywaniu działalności gospodarczej.

Ustalenie kwoty limitu

Nie każda zrealizowana transakcja generuje sprzedaż uwzględnianą w limicie zwolnienia, w tym m.in.:

1) wewnątrzwspólnotowa dos- tawa towarów oraz wewnątrzwspólnotowa sprzedaż towarów na odległość (WSTO), która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju

Przykład

Joasia Kowalska od 2018 r. prowadzi sprzedaż wysyłkową własnych wyrobów rękodzieła artystycznego. Część z nich wysyła do konsumentów na terytoria innych państw UE (WSTO). Limit sprzedaży dla opodatkowania WSTO w kraju (42 000 zł) przekroczyła we wrześniu ubiegłego roku, w związku z czym zarejestrowała się do procedury OSS i z tytułu WSTO rozlicza zagraniczny VAT.

W 2021 r. łączna wartość sprzedaży wyniosła 235 000 zł, w tym 52 000 zł z tytułu WSTO opodatkowanych w kraju zakończenia wysyłki towarów.

Wartość sprzedaży wchodzącej do limitu w roku 2021 wyniosła zatem 183 000 zł i podatniczka może korzystać ze zwolnienia w roku 2022 r.

2) sprzedaż na odległość towarów importowanych, niepodlegająca opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju;

3) sprzedaż korzystająca ze zwolnień przedmiotowych (art. 43 ust. 1 ustawy o VAT lub przepisy wykonawcze), z wyjątkiem:

a) transakcji związanych z nie- ruchomościami,

b) usług finansowych (art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41),

c) usług ubezpieczeniowych

– jeżeli nie mają one charakteru transakcji pomocniczych.

Przykład

Spółka posiada status podmiotu leczniczego, a jej głównym przedmiotem działalności jest świadczenie usług w zakresie ratowania i poprawy zdrowia zwolnionych z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT. Ponadto Spółka prowadzi badania kliniczne na rzecz polskiego zleceniodawcy oraz wynajmuje lokale użytkowe.

Łączna wartość sprzedaży w 2021 r. wyniosła 358 000 zł, w tym 230 000 zł z tytułu świadczenia usług medycznych zwolnionych przedmiotowo na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy.

Wartość sprzedaży wchodzącej do limitu w 2021 r. wyniosła 128 000 zł. Spółka może korzystać ze zwolnienia w roku 2022.

Przykład

Spółka świadczy usługi najmu nieruchomości mieszkalnych na cele mieszkalne, zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 36 ustawy. Ponadto wynajmuje lokale użytkowe oraz świadczy usługi reklamy.

Łączna wartość sprzedaży zreali- zowanej przez Spółkę w 2021 r. wyniosła 205 000 zł, w tym 150 000 zł z tytułu najmu zwolnionego od podatku.

W przypadku Spółki wynajem lokali mieszkalnych korzysta ze zwolnienia, jednakże najem stanowi odrębny rodzaj działalności i nie może zostać uznany za czynności pomocnicze, przez co wchodzi do limitu sprzedaży jako transakcja związana z nieruchomością. W konsekwencji Spółka przekroczyła obowiązujący ją limit i powinna była zarejestrować się dla potrzeb VAT w roku 2021 oraz odpowiednio nadal stosować zwolnienie do najmu lokali mieszkalnych na cele mieszkalne, natomiast najem lokali użytkowych oraz usługi reklamy opodatkować właściwą stawką VAT.

4) odpłatna dostawa towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Przykład

Spółka prowadzi działalność oświatową zwolnioną na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy (szkoła niepubliczna). W roku 2021 zrealizowana przez nią sprzedaż wyniosła łącznie 2 650 000 zł, w tym:

usługi oświatowe zwolnione przedmiotowo – 500 000 zł, wynajem lokali użytkowych – 80 000 zł, sprzedaż nieruchomości zabudowanej (budynek szkoły wraz z gruntem) – 2 050 000 zł, sprzedaż środka trwałego (samochód osobowy) – 20 000 zł. Do limitu wchodzi jedynie kwota 80 000 zł, z tytułu najmu lokali użytkowych.

Działalność wyłączona ze zwolnienia 

Niezależnie od wielkości sprzedaży omawiane zwolnienie nie znajduje zastosowania u podatników prowadzących działalność, wyłączającą zwolnienie. Katalog czynności „opodatkowanych od pierwszej transakcji” określa art. 113 ust. 13 ustawy o VAT.

Dotyczy on m.in. podatników prowadzących działalność związaną ze sprzedażą (dostawami):

- metali szlachetnych, biżuterii i pozostałych towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy,

- towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem energii elektrycznej, wyrobów tytoniowych, samochodów osobowych stanowiących środki trwałe, podlegające amortyzacji,

- budynków, budowli lub ich części, objętych zwolnieniem w ramach dostawy dokonywanej po pierwszym zasiedleniu albo z tytułu nabycia bez prawa do odliczenia podatku naliczonego (art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b ustawy),

- terenów budowlanych,

- nowych środków transportu,

- sprzedaży wysyłkowej (na odległość), której przedmiotem są określone towary, tj. m.in. kosmetyki, komputery, urządzenia elektryczne,

- hurtowej i detalicznej sprzedaży części i akcesoriów do pojazdów samochodowych i motocykli.

Ze zwolnienia wyłączono również podmioty świadczące usługi:

- prawnicze,

- w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,

- jubilerskie,

- ściągania długów, w tym faktoringu;

Ponadto zwolnienia nie stosuje się wobec podatników nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Oznacza to, że począwszy od wykonania którejś z wymienionych czynności, każda kolejna musi zostać opodatkowana według właściwej dla niej stawki VAT, chyba że znajdzie do niej zastosowanie zwolnienie przedmiotowe (z art. 43 ustawy o VAT).

Identyfikując czynności, wyłączające ze zwolnienia, w praktyce wątpliwości najczęściej dotyczą usług związanych z doradztwem. Ustawa bowiem ich nie definiuje i przyjmuje się ich potoczne szerokie rozumienie, jako udzielanie fachowych porad. Mając przy tym na uwadze, że za wyjątkiem doradztwa rolniczego, każde inne doradztwo wyłącza możliwość stosowania zwolnienia, sprawa jest nader istotna. W kwestii identyfikacji usług doradczych wielokrotnie wypowiadały się organy podatkowe. W wydanych interpretacjach indywidualnych dyrektor KIS odmówił możliwości korzystania ze zwolnienia np. przy:

- świadczeniu usług coachingu, polegających na organizacji spotkań w formie online dla graczy gry komputerowej, obejmujących analizowanie gry oraz udzielanie wskazówek, które będą miały na celu pomóc graczom w osiągnięciu postępów w grze – pismo z 22 lutego 2022 r. (0114- KDIP1-3.4012.43.2022.2.JG);

- wykonywaniu usług doradztwa zawodowego wraz z IPD (świadczone samodzielnie) – pismo z 10 stycznia 2017 r. (1061-IPTPP1.4512.552. 2016.2.AK).

Z drugiej strony orany potwierdzały, że nie stanowią doradztwa:

- usługi w zakresie wykonywania projektów budowlanych, nadzoru budowlanego, pełnienia obowiązków kierownika budowy – pismo z 6 lipca 2018 r. (0112-KDIL1-1.4012. 302.2018.1.OA),

- usługi zarządzania projektami unijnymi – pismo z 4 czerwca 2018 r. (0115-KDIT1-3.4012. 191.2018.2.APR),

- mediacja jako usługa specjalisty ds. społecznych – pismo z 17 listopada 2020 r. (0113-KDIPT1-1.4012.669. 2020.2.MH),

- usługi polegające na stawianiu indywidualnych wróżb i/lub horoskopów dla konkretnych osób fizycznych – pismo z 6 grudnia 2018 r. (0114- KDIP1-3.4012.607.2018.1.JF).

W następnym numerze w artykule „Rezygnacja albo utrata zwolnienia” o tym, kiedy drobny przedsiębiorca traci prawo do zwolnienia lub samodzielnie z niego rezygnuje i jakie są tego konsekwencje.

STOWARZYSZENIE KSIĘGOWYCH W POLSCE
Ostatnia szansa! Wypełnij ankietę i podaj dalej!

„Księgowy” czy księgowy? Kilkanaście lat temu, w uzasadnieniu zmiany ustawy o doradztwie podatkowym, w odniesieniu do biur rachunkowych pojawiło się określenie: tzw. potocznie „księgowi”. Mimo że o księgowych jest mowa w kilku ustawach, na przykład w ustawie o VAT, zawód ten pozostaje niezdefiniowany.
Księgowym może być każdy bez względu na kwalifikacje. Warto o tym rozmawiać, ponieważ obecne rozwiązania nie są bezpieczne ani dla biznesu, ani dla księgowych. Dlatego, w ramach akcji #SluchamyKsiegowych, Rada Naukowa SKwP przygotowała ankietę, której celem jest zebranie opinii o przyszłości zawodu księgowego (dostępna na stronie skwp.pl).
Pytamy m.in. o to, czy lepszym rozwiązaniem byłaby regulacja zawodu (obowiązkowa) czy profesjonalizacja (dobrowolna certyfikacja). Zebraliśmy już ponad 2200 odpowiedzi, zarówno „za”, jak też „przeciw” regulacji czy certyfikacji. Wyniki badań zostaną przekazane Ministerstwu Finansów w ramach prekonsultacji, dotyczących zawodu księgowego.
Prosimy o głos wszystkich, którzy chcą być księgowymi (a nie „księgowymi”). Wiemy, że obecny czas nie sprzyja spokojnej dyskusji. Być może jednak kilka minut, które poświęcą Państwo na wypełnienie ankiety, pozwoli oderwać myśli od niespokojnej rzeczywistości. Mamy nadzieję, że wiosna przyniesie księgowym siłę i nadzieję – tak potrzebne w obecnych warunkach. Ankieta będzie aktywna do 8 maja 2022 r.

dr hab. Stanisław Hońko, prof. Uniwersytetu Szczecińskiego, wiceprezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, dyplomowany księgowy SKwP nr 1012

Adresatami ankiety są księgowi, specjaliści ds. kadr i płac, biegli rewidenci, doradcy podatkowi, przedsiębiorcy i studenci. Będziemy wdzięczni za jak najszerszy udział w jej wypełnieniu.

Link ankiety https://skwp.pl/aktualnosc/czy-wyobrazacie-sobie-panstwo-swiat-bez-ksiegowych/