Czy wypłata odszkodowania za rozwiązanie umowy przedwstępnej podlega VAT

Tak orzekł WSA we Wrocławiu w wyroku z 23 lipca 2013 r. (I SA/Wr 591/13).

Spółka zawarła umowy przedwstępne ze wspólnikami dotyczące kupna apartamentów, które to umowy wspólnicy postanowili rozwiązać. W związku z tym apartamenty zostały sprzedane innemu podmiotowi, jednak za cenę niższą od przewidzianej we wcześniejszych umowach.

Spółka i wspólnicy zawarli ugodę, w której jako kwota odszkodowania na rzecz spółki została wskazana różnica pomiędzy ceną sprzedaży apartamentów, którą mieli zapłacić wspólnicy, a ceną sprzedaży apartamentów uzgodnioną z podmiotem trzecim. Spółka zwróciła się do organu podatkowego z pytaniem, czy odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy przedwstępnej podlega opodatkowaniu VAT. Zdaniem spółki należy uznać, że wypłata tego typu odszkodowania jest czynnością niepodlegającą opodatkowaniu VAT. Wypłacona kwota jest jedynie rekompensatą strat poniesionych przez stronę i nie jest jej wynagrodzeniem.

Organ podatkowy stwierdził, że kwotę otrzymaną tytułem odszkodowania z powodu rozwiązania umowy przedwstępnej należy traktować jako odpłatne świadczenie usług zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Usługa spółki polega na zgodzie na wcześniejsze rozwiązanie umowy, w związku z czym występuje w tym przypadku ekwiwalent za otrzymane środki. Kwota odszkodowania odpowiada równowartości strat finansowych ponoszonych przez spółkę z powodu rozwiązanych przez wspólników umów przedwstępnych.

Sąd uchylił interpretację i przyznał, że odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy przedwstępnej nie podlega opodatkowaniu VAT. Spółka nie nawiązała nowego stosunku prawnego ze wspólnikami, w ramach którego wyrażałaby zgodę na rozwiązanie umowy, nie może więc tu być mowy o ekwiwalentności. Dodatkowo spółka nie świadczyła usług na rzecz wspólników. Jest to typowe odszkodowanie, dlatego nie podlega ono opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

—Marta Barczuk współpracowniczka zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte

Natalia Duszkiewicz

Natalia Duszkiewicz konsultantka w Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o. (biuro w Krakowie)

Kwestia opodatkowania podatkiem od towarów i usług odszkodowań z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy jest częstym przedmiotem sporów pomiędzy podatnikami a organami skarbowymi.

Organy, odwołując się do szerokiej definicji usług zawartej w ustawie o VAT, argumentują, że wypłacie odszkodowania towarzyszy wzajemne świadczenie drugiej strony polegające na zgodzie bądź też tolerowaniu przez drugą stronę wcześniejszego rozwiązania umowy (tak m.in. Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 9 maja 2013 r., ITPP1/443-128/13/IK).

Ponadto organy wskazują, że zgoda na wcześniejsze rozwiązanie umowy jest jednym z elementów stosunku prawnego nawiązanego pomiędzy stronami na podstawie zawartej umowy. Z drugiej strony podatnicy wskazują, że istotą odszkodowania nie jest zapłata za wykonane świadczenie, lecz rekompensata za powstałą szkodę, a zatem nie można traktować odszkodowania jako wynagrodzenia za wyświadczoną usługę, podlegającego opodatkowaniu VAT. Co do zasady rację w tym sporze należy przyznać podatnikom, na co wskazuje również orzecznictwo sądowo-administracyjne (tak m.in. NSA w wyroku z 29 maja 2012 r., I FSK 1413/11).

Podobnego zdania jest również Trybunał Sprawiedliwości UE, który wypowiadając się na temat zadatku, wskazał, że jako świadczenie odszkodowawcze za niezawarcie umowy nie będzie ono podlegało opodatkowaniu VAT (wyrok w sprawie C-277/05, Société thermale d'Eugénie-les-Bains przeciwko Ministre de I'Economie, des Finanices et de I'Industrie).

Należy zauważyć, że nie można doszukiwać się świadczenia w sytuacji, gdy druga strona umowy nie jest beneficjentem z tytułu rozwiązania umowy, a wypłacone odszkodowanie ma jedynie na celu zrekompensowanie jej poniesionych szkód. W takiej sytuacji odszkodowanie nie powinno podlegać opodatkowaniu VAT.

Na opodatkowanie nie powinien również mieć wpływu sposób uzyskania odszkodowania, tj. okoliczność, czy zostało ono wypłacone na skutek orzeczenia sądowego, czy też w drodze ugody poprzedzonej negocjacjami stron. W każdym przypadku należy jednak badać okoliczności faktyczne konkretnej sprawy, gdyż o opodat- kowaniu danego świadczenia nie przesądza jego nazwa, a jego rzeczywisty charakter. Zwrócił na to uwagę WSA w Warszawie w wyroku z 15 lutego 2013 r. o sygn. III SA/Wa 1882/12.

W wyroku tym sąd, podobnie jak organy podatkowe, przyjął niekorzystne dla podatników stanowisko i wskazał, że jeżeli już w umowie strony przewidziały możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy za wypłatą wynagrodzenia nazwanego odszkodowaniem, to takie świadczenie nie będzie miało charakteru odszkodowawczego, lecz będzie wynagrodzeniem za wyświadczoną usługę.