Otrzymanie zaliczki na poczet przyszłej dostawy czy też świadczenia usług co do zasady zobowiązuje sprzedawcę do wystawienia faktury zaliczkowej. Dotyczy to również odpowiednio każdej kolejnej części należności.

Otrzymujący zaliczkę musi ją wycenić dla celów rachunkowości oraz VAT. Nie wykazuje jej natomiast jako przychód opodatkowany CIT.

Dla potrzeb bilansowych będziemy mieli do czynienia z wyceną dwóch zdarzeń gospodarczych:

• otrzymania środków pieniężnych (zaliczki)

• wystawienia faktury zaliczkowej.

Co do zasady dla celów bilansowych powinnyśmy przeliczyć otrzymane środki w walucie obcej według faktycznie zastosowanego kursu (np. kurs kupna banku, w którym spółka posiada rachunek bankowy).

Jeśli zaliczka wpływa na konto walutowe, to przeliczenie powinno następować po  kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień operacji.

Fakturę zaliczkową ujmuje się natomiast w księgach według średniego kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień jej wystawienia.

Kurs dla celów VAT

Zgodnie z art. 31a ust. 1 ustawy o VAT, jeśli kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania VAT są wyrażone w walucie obcej, przelicza się je na złote według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego.

Artykuł 19 ust. 11 ustawy o VAT mówi, że jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części. Zasadę tę stosuje się przede wszystkim przy przedpłatach, zaliczkach, zadatkach i ratach.

Jeżeli zaliczka wpłynęła na konto walutowe jednostki, w celu prawidłowego wystawienia faktury zaliczkowej do przeliczenia kwoty VAT na złote sprzedawca powinien zastosować średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień powstania obowiązku podatkowego w VAT (art. 31a ust. 1 ustawy o VAT), czyli zasadniczo z dnia poprzedzającego dzień otrzymania zaliczki. Będzie to dotyczyć dostawy krajowej w walucie obcej oraz świadczenia usług.

Z kolei w przypadku węwnątrzwspólnotowej dostawy towarów obowiązek ten powstanie dokładnie w dniu wystawienia faktury zaliczkowej. Jak wynika z art. 20 ust. 3 ustawy o VAT w takiej sytuacji przedsiębiorca nie ma bezwzględnie obowiązku wystawienia faktury zaliczkowej.

Możliwe uproszczenia

Wycena otrzymanej zaliczki dla potrzeb VAT różni się od wyceny dla potrzeb ustawy o rachunkowości. Dla potrzeb VAT co do zasady stosujemy jeden kurs średni (ogłoszony przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego).

Inne reguły obowiązują w rachunkowości: wpływy środków pieniężnych (otrzymane zaliczki) są wyceniane według innego kursu niż faktura. Tylko jeśli wystawimy fakturę zaliczkową w dniu otrzymania pieniędzy, użyjemy tego samego kursu do celów VAT oraz dla potrzeb bilansowych dla wyceny faktury.

Jednak i tak pozostanie konieczność odrębnej wyceny otrzymanych środków pieniężnych (otrzymanej zaliczki) dla potrzeb bilansowych – według kursu faktycznego. Chyba że jednostka zdecyduje się na uproszczenie (np. stosowanie do wyceny bilansowej zaliczek kursów wynikających z przepisów o VAT) odpowiednio potwierdzone w zapisach polityki rachunkowości.

Firma może bowiem w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego (art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości).

 

—Hanna Kozłowska biegły rewident i doradca podatkowy KDA grupa Sarnowski i Wiśniewski w Poznaniu