Organy kontroli skarbowej realizując ustawowe zadania >patrz ramka, mogą zbierać i wykorzystywać informacje o zdarzeniach mających bezpośredni wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego oraz przetwarzać je w rozumieniu przepisów o ochronie danych osobowych.
Tak wynika z art. 7c ustawy o kontroli skarbowej (dalej uoks). Informacje pozyskiwane w ten sposób obejmują także dane osobowe podatnika. Co istotne, osoby, którymi interesuje się fiskus, nie muszą wyrażać zgody na zbieranie o nich informacji, a nawet o tym wiedzieć.
Co sprawdzają kontrolujący
Do zakresu kontroli skarbowej należy m.in.
• kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu państwa, a także innych należności pieniężnych budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych;
• ujawnianie i kontrola niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej;
• kontrola źródeł pochodzenia majątku oraz przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.
Organom kontroli skarbowej informacji muszą udzielać osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Bank odpowie, czyje to konto
Na postawie art. 7d ust. 1 uoks instytucje finansowe udostępnią i przekażą do UKS dane identyfikujące posiadacza interesującego fiskusa rachunku bankowego. Wystarczy, że organ kontroli skarbowej posiada uprawdopodobnione informacje o posługiwaniu się rachunkiem bankowym w celu:
- prowadzenia niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
- uzyskiwania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
- uzyskiwania przychodów niezadeklarowanych albo przychodów nieujawnionych w złożonych deklaracjach.
UKS musi wykazać, że przekazanie informacji jest konieczne do realizacji kontroli skarbowej. Możliwość poznania danych właściciela konta tłumaczy, dlaczego kontrolerzy są zainteresowani pozyskiwaniem numerów rachunków bankowych sprzedawców, np. ujawnianych na portalach aukcyjnych.
Gazeta musi podać dane ogłoszeniodawcy
Jeżeli UKS posiada informacje o ogłoszeniach i reklamach wskazujących na prowadzenie działalności gospodarczej, to kontrolerzy mogą dowiedzieć się, kto je zamieścił. Na podstawie art. 7d ust. 2 uoks informacji musi im udzielić:
- wydawca i redaktor dziennika lub czasopisma,
- nadawca programów radiowych i telewizyjnych oraz
- usługodawca świadczący usługi drogą elektroniczną w rozumieniu ustawy z 18 lipca 2002 o świadczeniu usług drogą elektroniczną (DzU nr 144, poz. 1204, ze zm.).
Podmioty te mają obowiązek podać adres przedsiębiorcy lub imiona, nazwiska i adresy osób fizycznych zamieszczających ogłoszenia i reklamy.
Podstawą jest postanowienie
We wskazanych sytuacjach podmioty, które są zobowiązane do przekazania fiskusowi informacji, otrzymają postanowienie organu kontroli skarbowej. W jego uzasadnieniu zostaną wskazane okoliczności, z których wynika konieczność przekazania do UKS żądanych informacji. Podmiotowi, do którego skierowano postanowienie, przysługuje zażalenie do generalnego inspektora kontroli skarbowej.
Na podmiot, który wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi nie udzieli informacji, generalny inspektor kontroli skarbowej lub dyrektor urzędu kontroli skarbowej może nałożyć nawet 5000 zł kary (art. 43a uoks). Musi to zrobić w decyzji, od której przysługuje odwołanie.
W praktyce większość firm przekazuje organom podatkowym żądane przez nie informacje. Nie chcą ryzykować sporu z organami podatkowymi, bo i tak nic nie mogą zyskać.
Przedstawione uprawnienia UKS mają więc bardzo szeroki zakres. Warto przy tym zauważyć, że zostały one umieszczone w części ogólnej ustawy o kontroli skarbowej, a nie w rozdziale „postępowanie kontrolne”.
W uzasadnieniu do nowelizacji ustawy o kontroli skarbowej z 25 czerwca 2010 (druk sejmowy nr 1852) zawarta jest uwaga, że umiejscowienie takich uprawnień w części ogólnej ustawy pozwala pozyskiwać interesujące UKS dane również na etapie czynności analitycznych, które będą podstawą do ewentualnego wszczęcia i przeprowadzenia postępowania kontrolnego lub przygotowawczego.
W trakcie postępowania można więcej
Niezależnie od opisanych uprawnień w dziale „postępowanie kontrolne” są umieszczone kolejne przepisy pozwalające pozyskiwać informacje o podatnikach z instytucji finansowych.
Na podstawie art. 33 uoks na pisemne żądanie generalnego inspektora kontroli skarbowej albo dyrektora urzędu kontroli skarbowej, wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym w sprawie o przestępstwa i wykroczenia oraz przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, np. banki są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji dotyczących podejrzanego.
Dotyczy to informacji o posiadanych rachunkach bankowych, obrotach i stanach tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców.
UKS otrzyma też informacje o posiadanych pełnomocnictwach do dysponowania rachunkami bankowymi, liczbie tych rachunków lub pełnomocnictw. Podobnie bank przekaże do UKS informacje o rachunkach pieniężnych, rachunkach papierów wartościowych lub posiadanych pełnomocnictwach do dysponowania takimi rachunkami.
Fiskus może otrzymać informacje nie tylko o aktywach podatnika, ale i obciążających go zobowiązaniach (np. o zawartych umowach kredytowych). Informacje dotyczą wysokości zobowiązania, celów udzielenia kredytu i jego zabezpieczeniach.
UKS ma dostęp do informacji o umowach depozytowych i umowach o udostępnianie skrytek bankowych. Fiskus może też kierować pytania o stan finansów do SKOK, funduszy inwestycyjnych i zakładów ubezpieczeń. Także towarzystwo funduszy inwestycyjnych może być zobowiązane do sporządzenia i przekazania informacji o dacie nabycia, liczbie, cenie i wartości jednostek uczestnictwa oraz o terminie ich odkupienia.
Z kolei zakład ubezpieczeń, osoby i podmioty, przy pomocy których zakład ubezpieczeń wykonuje czynności ubezpieczeniowe, oraz towarzystwo emerytalne – na żądanie UKS – muszą sporządzić i przekazać informacje o stronie umowy ubezpieczeniowej lub o osobie będącej członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz o wpłaconych i wypłaconych kwotach w związku z zawartymi umowami.
Ordynacja podatkowa też daje uprawnienia
Nie tylko ustawa o kontroli skarbowej daje fiskusowi narzędzia do zbierania informacji. W ordynacji podatkowej (dalej op) podstawą pozyskiwania przez fiskusa informacji wykorzystywanych do skutecznych kontroli firm działających w Internecie są przepisy umieszczone przez ustawodawcę w rozdziale „informacje podatkowe”.
Na tej podstawie osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są zobowiązane do sporządzania i przekazywania informacji np. o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę (art. 82 § 1 op).
Ustawodawca nałożył na banki obowiązek informowania o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 82 § 2 op). Fiskus może domagać się też od ZUS informacji o składkach płatnika i ubezpieczonego (art. 82 § 2a op). Na podstawie art. 84 § 1 op sądy, komornicy sądowi oraz notariusze są zobowiązani sporządzać i przekazywać właściwym organom podatkowym informacje wynikające ze zdarzeń prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego.
Przepisy dające uprawnienia fiskusowi znajdują się także w części poświęconej postępowaniu podatkowemu, np. w rozdziale „dowody” ustawodawca umieścił art. 182 § 1 op, który zobowiązuje bank, na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego, do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących strony postępowania w zakresie np. posiadanych rachunków bankowych lub rachunków oszczędnościowych. Mogą oni skorzystać z tego uprawnienia, jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania podatkowego wynika potrzeba ich uzupełnienia lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku.
Informacji o finansach strony postępowania udzielą zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne i banki prowadzące działalność maklerską, w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych, a także domy maklerskie oraz SKOK. Obowiązki mają także towarzystwa funduszy inwestycyjnych.
Na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego są zobowiązane do sporządzania informacji o umorzonych jednostkach uczestnictwa. Od 1 stycznia 2012 ordynacja podatkowa zawierać będzie podstawę prawną do pozyskiwania informacji od dobrowolnych funduszy emerytalnych w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych oraz indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego.
Autor jest prawnikiem w kancelarii welsyng.pl