Z reguły robimy to poprzez odpisy amortyzacyjne, tylko tańszy (nieprzekraczający 3500 zł) można odliczyć od razu.

Według ustawy o PIT i ustawy o CIT wartości niematerialne i prawne, które możemy amortyzować, to:

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (przy czym ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych posługuje się pojęciem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu),

- autorskie lub pokrewne prawa majątkowe, - licencje, - prawa określone w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B710FB7E2EA2E2AFE8F208C442B4BADC?id=169951]ustawie – Prawo własności przemysłowej[/link],

- wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how).

Ponadto, niezależnie od okresu używania, amortyzować możemy też w pewnych sytuacjach wartość firmy oraz koszty prac rozwojowych.

[srodtytul] Sprawdź, czy musisz... [/srodtytul]

Jeśli niematerialny składnik majątku nie jest wymieniony na tej liście, nie musimy go amortyzować. Tak np. będzie z certyfikatami potwierdzającymi wysoki poziom naszych usług. Mówiąc w uproszczeniu, jest to dokument, który potwierdza, że firmowe wyroby lub usługi spełniają określone normy i wymagania. Niekiedy jest niezbędny, aby w ogóle działać w danej branży, czasami zwiększa po prostu wiarygodność firmy i przyciąga klientów.

[b]Jak podkreślił NSA w wyroku z 29 września 1999 r. (SA/Sz 909/98)[/b], certyfikat nie ma wartości majątkowej i nie może być przedmiotem obrotu. Dlatego go nie amortyzujemy. Tak też wynika z [b]interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 25 stycznia 2008 r. (ILPB3/423-188/07-2/HS)[/b]. Spółka produkuje koncentrat stosowany w układach hydraulicznych. Przed dopuszczeniem tego wyrobu do używania trzeba go zbadać i ocenić. Spółka podjęła więc odpowiednie działania, m.in. w celu uzyskania atestu Państwowego Zakładu Higieny, a także certyfikatu Głównego Instytutu Górnictwa. Związane z tym wydatki (na badania, audyt, opłaty certyfikacyjne) potraktowała jako koszty pośrednie. Ponieważ atesty i certyfikaty dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów proporcjonalnie do jego długości.

Czy to prawidłowe rozwiązanie? Tak, jak czytamy w odpowiedzi izby skarbowej: „atest i certyfikat mają charakter terminowy i dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy. Oznacza to, że wydatki poniesione celem uzyskania zarówno atestu, jak i certyfikatu, których okres ważności przekracza rok podatkowy, stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości ich okresu ważności”.

[srodtytul]... i czy ci wolno [/srodtytul]

Aby amortyzować wartości niematerialne i prawne, muszą być spełnione określone warunki:

- wartości nadają się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania,

- przewidywany okres ich używania jest dłuższy niż rok,

- będą wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub leasingu.

[b]Odpisy możemy też naliczać od składników majątku, które nie są naszą własnością lub współwłasnością, ale wykorzystujemy je na potrzeby działalności na podstawie umowy leasingu [/b](jeżeli zgodnie z przepisami amortyzuje je korzystający).

Wartość (prawo) musi też być skutecznie nabyta przez podatnika. Przykładowo, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (w którym mamy np. siedzibę firmy) można amortyzować dopiero po wizycie u notariusza. Z ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wynika bowiem, że umowa zbycia takiego prawa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

[b]NSA w wyroku z 28 kwietnia 2009 r. (II FSK 23/08)[/b] stwierdził, że dopiero zarejestrowanie znaku towarowego na mocy decyzji urzędu patentowego nadaje mu bezwzględne prawo ochronne i dopiero wtedy można go amortyzować.

Warto też pamiętać, że do wartości niematerialnych i prawnych nie mogą być zaliczone te programy komputerowe, których nabyciu nie towarzyszy przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji (M. Wieczorek-Fronia, M. Grzybowska, J. Zubrzycki, „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne”, Unimex 2008, s. 63).

[srodtytul]Oblicz podstawę[/srodtytul]

Przed rozpoczęciem amortyzacji trzeba obliczyć wartość majątku. Pamiętajmy, że [b]to nie tylko sama kwota, jaką za niego zapłaciliśmy, ale także inne koszty naliczone do dnia przekazania do używania, np. związane z instalacją programu komputerowego[/b] (wartością niematerialną i prawną jest prawo do takiego programu).

Jak czytamy w [b]interpretacji Izby Skarbowej w Gdańsku z 23 marca 2006 r. (BI/4218-0005/06)[/b]: „koszty wdrożenia oprogramowania komputerowego – poniesione na konfigurację systemu na potrzeby jednostki, wpisanie lub przeniesienie istniejących danych, dostosowanie istniejących w jednostce procedur działania, prace testowe sprawdzające poprawność działania poszczególnych funkcji systemu informatycznego w warunkach jednostki, wprowadzenie ewentualnych poprawek, podróże służbowe związane z wdrożeniem programu – jako koszty związane z przystosowaniem składnika majątku do prawidłowego używania, powiększają cenę nabycia licencji, tj. wartość początkową stanowiącą dla celów podatkowych podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych”.

[srodtytul]Stała stawka [/srodtytul]

Wartości niematerialne i prawne amortyzujemy metodą liniową. Czyli naliczając odpisy od stałej podstawy i według tej samej stawki.

Przy czym okres amortyzacji nie może być krótszy niż:

- 24 miesiące – od licencji (sublicencji) na programy komputerowe, od praw autorskich, od licencji na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych,

- 12 miesięcy – od poniesionych kosztów zakończonych prac rozwojowych (przepisy przewidują też inne możliwości rozliczenia takich kosztów),

- 60 miesięcy – od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.

Jeśli czas używania licencji na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych (wynikający z umowy) jest krótszy niż 24 miesięcy, można naliczać odpisy w tym okresie.

Z kolei odpisy od praw spółdzielczych naliczamy według stawki rocznej 2,5 proc. Jeżeli przy ustalaniu wartości początkowej tych praw zastosujemy metodę uproszczoną (przyjmując kwotę 988 zł na 1 mkw. powierzchni użytkowej, dotyczy to tylko osób fizycznych), to roczna stawka amortyzacyjna wynosi 1,5 proc.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Kowalski założył działalność. Prowadzi ją w mieszkaniu, do którego przysługuje mu spółdzielcze własnościowe prawo. Mieszkanie ma 50 mkw. Pan Kowalski kupił je za 270 000 zł. Wartość początkową ustalił według zasad ogólnych, podstawą amortyzacji jest więc cena nabycia. Roczna stawka amortyzacji to 2,5 proc., miesięczny opis wyniesie więc 562,50 zł. Wynika to z wyliczenia 270 000 zł x 2,5 proc. = 6 750 zł (roczny odpis) : 12 = 562,50 zł (miesięczny odpis).

Przy metodzie uproszczonej odpisy amortyzacyjne będą niższe:

– wartość początkowa 49 400 zł (50 mkw. x 988 zł)

– amortyzacja roczna 49 400 zł x 1,5 proc. = 741 zł

– miesięczny odpis amortyzacyjny – 741 zł : 12 = 61,75 zł

[/ramka]

[srodtytul]Aktualizacja do kosztów [/srodtytul]

Przepisy nie mówią nic o ulepszaniu wartości niematerialnych i prawnych, to pojęcie odnosi się tylko do środków trwałych. Czy oznacza to, że wydatek, np. na aktualizację programu komputerowego, możemy zaliczyć bezpośrednio do kosztów? Wydaje się, że tak, oczywiście jeśli wskutek aktualizacji nie powstaje nowy program. Tak wynika z odpowiedzi Krajowej Informacji Podatkowej zamieszczonej w Biuletynie Skarbowym nr 2/2008. Zastrzeżono tam, że [b]jeśli w wyniku aktualizacji powstanie nowa wersja programu, to mamy do czynienia z nową wartością niematerialną i prawną, którą trzeba amortyzować. [/b]

Podobne wnioski można wyciągnąć z [b]interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 19 stycznia 2009 r. (IPPB5/423-161/08-2/AS)[/b]. Spółka używała i amortyzowała oprogramowanie komputerowe do zarządzania wynikami biznesu. Zdecydowała się na udoskonalenie programu, chodziło m.in. o możliwość opracowywania danych tygodniowych (a nie tylko miesięcznych). Spółka podkreśliła, że nie wiąże się to z utworzeniem nowego programu komputerowego ani ze zmianą udzielonej spółce licencji. Jej zdaniem nie ma możliwości zwiększenia wartości początkowej o wydatki na ulepszenie programu komputerowego, może je więc zaliczyć bezpośrednio do kosztów. Tak też uważa warszawska izba skarbowa.

[srodtytul]Sądy mają wątpliwości [/srodtytul]

Orzecznictwo nie jest jednak jednolite. Jak czytamy[b] w wyroku WSA w Warszawie z 5 stycznia 2005 r. (III SA/Wa 662/03)[/b]: „Nie było podstaw prawnych do zwiększenia wartości początkowej wartości niematerialnych i prawnych wprowadzonych do używania o wydatki później poniesione na ulepszenie oprogramowania. Wydatki takie powinny podlegać zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów w dacie ich faktycznego poniesienia. Rozbudowa systemu komputerowego nie stanowi samodzielnego tytułu do uznania poniesionych wydatków za wydatek na nabycie nowej wartości niematerialnej i prawnej”.

Inne wnioski można wyciągnąć [b]z wyroku NSA z 5 kwietnia 2007 r. (II FSK 1346/06)[/b]. W rozpatrywanej przez sąd sprawie organy podatkowe zakwalifikowały wydatki na ulepszenie programu komputerowego jako nową wartość niematerialną i prawną, która powinna być amortyzowana.

Także WSA w Kielcach przyznał, że uaktualnienie programu komputerowego (powyżej 3500 zł) traktuje się jako odrębną wartość niematerialną. Potwierdził to NSA. Jego zdaniem z istoty i pojęcia utworu jako przedmiotu autorskiego prawa osobistego i majątkowego wynika, że wartością niematerialną jest każdy przejaw działalności twórczej w zakresie programów komputerowych. Sąd podkreślił, że opracowanie utworu (przeróbka, adaptacja) jest także utworem mogącym być przedmiotem autorskiego prawa majątkowego pod warunkiem spełnienia cechy twórczości (oryginalność, indywidualność).

[ramka][b]Wolno ujawnić później [/b]

Aby zaliczyć amortyzację do kosztów, musimy wpisać majątek do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Trzeba to zrobić najpóźniej w miesiącu przekazania do używania. W następnym miesiącu możemy rozpocząć amortyzację. Jeżeli jednak wartość prawa nie przekracza 3500 zł, możemy rozliczyć je bezpośrednio w kosztach.

Przedsiębiorca nie musi od razu ujawniać całego swojego majątku. Może to zrobić później. Do końca 2008 r. były jednak wątpliwości, czy możliwość ta dotyczy także wartości niematerialnych i prawnych.

[b] WSA w Warszawie w wyroku z 15 marca 2007 r. (III SA/Wa 3857/06)[/b] podkreślił, że pod pojęciem „ujawnienie środka trwałego” należy rozumieć „ujawnienie składników majątku”. Nie ma bowiem żadnych racjonalnych powodów, aby ujawnione na skutek błędu w wycenie takie składniki jak wartość firmy nie mogły być amortyzowane tylko dlatego, że zostały wprowadzone później do ewidencji. [b]Stanowisko to podtrzymał NSA w wyroku z 6 listopada 2008 r. (II FSK 1032/07)[/b]. Niektóre sądy miały jednak inne zdanie.

Od 1 stycznia 2009 r. wiadomo już na pewno, że można ujawnić także wartości niematerialne i prawne. Ich amortyzację rozpoczniemy od następnego miesiąca po wprowadzeniu do ewidencji.[/ramka]

[i]masz pytanie, wyślij e-mail do autora:

[mail=p.wojtasik@rp.pl]p.wojtasik@rp.pl[/mail][/i]