Jest to skutek zmian wprowadzonych w art. 10 ust. 4 ustawy o CIT. Dodatkowo, dodany do niniejszego artykułu ust. 4a wprowadza domniemanie prawne, że każda wymiana udziałów, która nie zostanie przeprowadzona z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, służyła uniknięciu lub uchyleniu się od opodatkowania. Celem tych zmian jest w szczególności przeciwdziałanie stosowanym przez niektórych inwestorów schematom podwyższania kosztu uzyskania przychodu zbywanych aktywów. Sprzedaż akcji/udziałów przez spółkę, do której zostały one wniesione w formie wymiany udziałów, z reguły nie powodowała znaczących obciążeń podatkowych (w przeciwieństwie do zbycia tych udziałów/akcji bezpośrednio przez inwestora). W rezultacie, inwestor stawał się właścicielem spółki kapitałowej ze środkami pieniężnymi, które nie podlegały opodatkowaniu.
Więcej niż ogólna klauzula
Od nowego roku takie działania będą się wiązać z dużym ryzykiem zakwestionowania ich przez organy podatkowe. Oczywiście od 15 lipca 2016 r. obowiązuje już w polskim porządku prawnym ogólna klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, która również może być podstawą do zakwestionowania takich działań. Szczególna klauzula obejścia prawa przy wymianie udziałów dodana do art. 10 ust. 4 ustawy o CIT jest jednak narzędziem znacznie bardziej dotkliwym. Została bowiem obwarowana mniejszą liczbą warunków jej zastosowania, postępowanie w jej zakresie nie jest, tak jak w przypadku ogólnej klauzuli, prowadzone przez jeden wyspecjalizowany podmiot, a podatnicy nie mogą uzyskać opinii zabezpieczającej przed jej zastosowaniem.
Tylko w celu odroczenia płatności
Analizowane ograniczenia nie oznaczają jednak, że podatnicy powinni zapomnieć o wymianie udziałów jako instrumencie bezpiecznego planowania podatkowego. Zgodnie z dyrektywą Rady 2009/133/WE, której przepisy zostały implementowane do polskiego ustawodawstwa, celem neutralności podatkowej wymiany udziałów jest przede wszystkim odroczenie opodatkowania zysków kapitałowych odnoszących się do przekazywania aktywów do chwili ich realizacji. Rolą neutralnej podatkowo wymiany udziałów jest przeciwdziałanie hamowaniu rozwoju przedsiębiorstw poprzez umożliwienie im dostosowania się do wymagań rynku wewnętrznego, zwiększenia ich produktywność i konkurencyjności na poziomie międzynarodowym. W praktyce oznacza to, że jeżeli mechanizm neutralnej podatkowo wymiany udziałów nie jest stosowany w celu unikania opodatkowania, lecz służy wyłącznie odroczeniu zapłaty podatku, do momentu definitywnego wyjścia z inwestycji, tj. do momentu realizacji inwestycji kapitałowych, to neutralność podatkowa transferu majątku podatnika w ramach jego grupy kapitałowej nie powinna być kwestionowana przez organy podatkowe.
Zdaniem autora
Bartosz Mroczkowski - doradca podatkowy w Kancelarii Ożóg Tomczykowski
Nowe przepisy nie powinny hamować działalności inwestycyjnej
Zastosowanie szczególnej klauzuli przy wymianie udziałów do sytuacji, gdy środki pieniężne ze sprzedaży udziałów/akcji posiadanych przez inwestora trafią do innej spółki kapitałowej (posiadanej przez tego samego inwestora), która prowadzi działalność inwestycyjną, byłoby niezgodne z duchem dyrektywy 2009/133/WE oraz implementowanymi z tej dyrektywy przepisami ustaw o CIT i o PIT. Szczególna klauzula obejścia prawa przy wymianie udziałów ma na celu przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania przy realizacji inwestycji i nie powinna hamować transferu majątku podatników między ich poszczególnymi projektami inwestycyjnymi lub fazami poszczególnych projektów. Przyjęcie przeciwnej interpretacji, tj. uznającej każdą sprzedaż udziałów/akcji poprzedzoną wymianą udziałów za realizację lub zakończenie inwestycji – bez względu na to, czy środki uzyskane ze sprzedaży będą nadal inwestowane w ramach nowej spółki - byłoby nadmiernym fiskalizmem niesprzyjającym zwiększaniu produktywności i konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej. Pozostaje nam ufać racjonalności polskich organów podatkowych i wierzyć, że szczególna klauzula obejścia prawa przy wymianie udziałów będzie stosowana wyłącznie w przypadku prób unikania opodatkowania przy finalnym wyjściu z inwestycji i nie będzie hamować działalności inwestycyjnej polskich podatników. KONIEC RAMKI
Podstawa prawna: Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1888) Dyrektywa Rady 2009/133/WE z 19 października 2009 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, podziałów przez wydzielenie, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby SE lub SCE z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego (Dz.U.UE L 310/34)
