Znowelizowane przepisy ustawy o PIT oraz ustawy o CIT, które wejdą w życie 1 stycznia 2017 r., wprowadzają bardzo istotne zmiany w zakresie cen transferowych. W głównej mierze dotyczą one obowiązku sporządzania dokumentacji podatkowej, rewolucjonizując tym samym dotychczasowe regulacje zawarte w art. 9a ustawy o CIT oraz art. 25a ustawy o PIT. Przepisy te prezentują zupełnie nowe podejście do dokumentacji cen transferowych. Wprowadzone zmiany są w zasadniczej mierze implementacją opublikowanego 5 października 2015 r. Raportu 13 Projektu BEPS (z ang. Base Erosion and Profit Shifting) realizowanego przez OECD oraz kraje G20. Polskie Ministerstwo Finansów było jednym z aktywnych uczestników prac prowadzonych przez OECD w ramach BEPS.

Trzy poziomy

Podstawą regulacji, które wejdą w życie za niespełna dziewięć miesięcy, jest promowane przez OECD trójstopniowe podejście do dokumentacji transakcji z podmiotami powiązanymi. Zgodnie z nim dokumentacja cen transferowych powinna obejmować:

- dokumentację lokalną (tzw. Local File),

- dokumentację grupową (tzw. Master File),

- sprawozdanie o wysokości dochodów i zapłaconego podatku oraz miejscach prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostki należące do danej grupy kapitałowej (tzw. Country-by-Country Reporting, CbC-R).

Najogólniej rzecz ujmując, dokumentacja lokalna to dokumentacja, jaką podatnik jest zobowiązany przygotować dla poszczególnych transakcji kontrolowanych (po spełnieniu określonych ustawowo warunków).

Dokumentacja Master File opisuje działalność grupy kapitałowej, w której funkcjonują poszczególne przedsiębiorstwa powiązane. Od 1 stycznia 2017 r. do jej opracowania zobowiązani będą podatnicy, których przychody lub koszty w skali roku przekroczyły równowartość 20 mln euro.

Z kolei obowiązkiem składania w urzędach skarbowych sprawozdania CbC-R będą objęci wyłącznie najwięksi polscy podatnicy, tj. podmioty dominujące w polskich grupach kapitałowych, których skonsolidowane przychody przekraczają 750 mln euro.

Zmiany w zakresie sporządzania dokumentacji lokalnej z pewnością będą dotyczyć największej liczby polskich podatników.

Kiedy powstaje obowiązek

Począwszy od 2017 r., powstanie obowiązku sporządzenia dokumentacji podatkowej będzie uzależnione nie tylko od wartości transakcji kontrolowanej, lecz również od wysokości przychodów lub kosztów osiągniętych przez podatnika w poprzednim roku podatkowym. Tym samym uchylone zostaną dotychczasowe przepisy dotyczące progów wartościowych powodujących obowiązek opracowania dokumentacji dla poszczególnych typów transakcji, z wyjątkiem poniższych sytuacji:

- 20 tys. euro w zakresie transakcji, w związku z którymi zapłata należności jest dokonywana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu z raju podatkowego, lub w sytuacji kiedy jedną ze stron umowy spółki niebędącej osobą prawną, umowy wspólnego przedsięwzięcia lub umowy o podobnym charakterze jest podmiot z raju podatkowego, oraz

- 50 tys. euro w odniesieniu do umów spółek niebędących osobami prawnymi, umów wspólnego przedsięwzięcia oraz umów o podobnym charakterze zawieranych pomiędzy powiązanymi podmiotami.

Od 1 stycznia 2017 r. do sporządzenia dokumentacji lokalnej będą zobowiązani podatnicy, których przychody lub koszty w rozumieniu przepisów o rachunkowości przekroczyły w poprzednim roku podatkowym równowartość 2 mln euro. Obowiązkiem dokumentacyjnym objęte zostaną transakcje oraz inne zdarzenia mające istotny wpływ na dochód (stratę) podatników, których łączna wartość w roku podatkowym przekroczy równowartość 50 tys. euro. Limit ten będzie podwyższany proporcjonalnie wyłącznie do wysokości przychodów (a nie przychodów lub kosztów) zrealizowanych przez podatników w poprzednich latach podatkowych >patrz tabela. Przeliczenie limitów w euro na walutę polską będzie się odbywać tak jak do tej pory – według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego przyjęty przez danego podatnika rok podatkowy, za który sporządzana jest dokumentacja.

Wykres poniżej prezentuje, w jaki sposób kształtuje się wysokość progu dokumentacyjnego w zależności od wartości przychodów uzyskiwanych przez podatnika.

Uwaga! Niezależnie od wielkości osiągniętych przychodów lub kosztów obowiązek dokumentacyjny będzie ciążył również na podatnikach, którzy w poprzednim roku podatkowym zobowiązani byli do sporządzenia dokumentacji transakcji z podmiotami powiązanymi.

Przykład

Osiągnięte przez podatnika w poprzednim roku podatkowym (1 stycznia–31 grudnia 2016 r.) przychody oraz koszty wyniosły odpowiednio:

- 30 mln euro i

- 28 mln euro.

W bieżącym roku podatkowym (1 stycznia–31 grudnia 2017 r.) podatnik zawarł z podmiotami powiązanymi następujące transakcje:

- sprzedaż usług informatycznych na łączną kwotę 200 tys. euro,

- zakup usług księgowych na łączną kwotę 160 tys. euro,

- zakup towarów celem ich dalszej odsprzedaży na kwotę 400 tys. euro.

Próg obligujący do sporządzenia dokumentacji cen transferowych dla przychodów w wysokości 30 mln euro wynosi 185 tys. euro (140 tys. euro + 45 tys. euro ze względu na przekroczenie o 10 mln euro limitu przychodów w wysokości 20 mln euro). Podatnik będzie zatem zobowiązany do sporządzenia dokumentacji cen transferowych wyłącznie w odniesieniu do transakcji sprzedaży usług informatycznych oraz zakupu towarów.

Koniec sporu przy umowach cash-pooling

Na uwagę zasługuje również to, że przepisy ustawy nowelizującej kończą dotychczasowe spory na linii podatnicy–organy podatkowe w zakresie obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych dla umów kompleksowego zarządzania płynnością finansową (tzw. umów cash-pooling). Zgodnie bowiem z nowymi przepisami umowy cash-pooling są tzw. innymi zdarzeniami mającymi istotny wpływ na dochód (stratę) podatników i powinny zostać zaprezentowane w dokumentacji.

Co powinna zawierać

Oprócz zmian w zakresie progów dokumentacyjnych nowe przepisy wprowadzają wiele bardzo istotnych zmian również w zakresie obowiązkowych elementów dokumentacji podatkowej.

Zgodnie z dotychczasowymi regulacjami w dokumentacji cen transferowych podatnicy powinni zawrzeć następujące elementy: określenie funkcji pełnionych przez podmioty uczestniczące w transakcji, angażowanych przez nie aktywów oraz ponoszonego ryzyka, określenie wszystkich przewidywanych kosztów związanych z transakcją wraz ze wskazaniem formy i terminu zapłaty, informacje o metodzie i sposobie kalkulacji zysków oraz ceny przedmiotu transakcji (dodatkowo w przypadku transakcji dot. zakupu świadczeń, w tym usług, o charakterze niematerialnym obowiązkowym elementem dokumentacji jest również określenie oczekiwanych korzyści związanych z zawarciem takiej transakcji). Wymienione elementy stanowiły absolutne minimum informacji, jakie powinna zawierać dokumentacja podatkowa. Wskazywanie w dokumentacji dodatkowych informacji, takich jak chociażby strategia gospodarcza, było co do zasady nieobowiązkowe i uzależnione już od samej specyfiki i charakteru danej transakcji kontrolowanej.

Zakres informacji, jakie podatnicy będą musieli zaprezentować w dokumentacji lokalnej, począwszy od 2017 r., istotnie się zwiększy >patrz tabela na str. >D5.

Podatnik będzie zobowiązany wskazać w dokumentacji jedną z metod szacowania cen transferowych, której zastosowanie potwierdzi rynkowy charakter stosowanych cen, oraz uzasadnić jej wybór. Ponadto będzie musiał zaprezentować wynik (zysk/stratę) uzyskany na poszczególnych transakcjach.

Obowiązkowa analiza porównawcza to nowość

Istotnym novum w zakresie elementów tworzących dokumentację lokalną jest konieczność posiadania przez podatnika analizy porównawczej lub opisu zgodności warunków transakcji/zdarzeń ustalonych z podmiotami powiązanymi z warunkami, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty. Od przyszłego roku wszyscy podatnicy, których przwychody lub koszty przekroczą równowartość 10 mln euro, w dokumentacji podatkowej są zobowiązani zaprezentować argumentację ekonomiczną potwierdzającą rynkowy charakter wynagrodzenia ustalonego w transakcji kontrolowanej. Analiza taka będzie musiała zostać sporządzona w odniesieniu do każdej transakcji przekraczającej progi dokumentacyjne. Opracowując dokumentację cen transferowych za rok 2015 lub 2016, warto się pokusić o przygotowanie analizy porównawczej lub innych analiz ekonomicznych potwierdzających zgodność z zasadą ceny rynkowej, zwłaszcza że zgodnie z przepisami ustaw o CIT i o PIT zachowują one aktualność przez trzy lata. Wykonanie takiego ćwiczenia już teraz usprawni proces przygotowania dokumentacji w 2017 r.

Obligatoryjny termin

Począwszy od 1 stycznia 2017 r., wprowadzone zostaną obligatoryjne terminy przygotowania dokumentacji lokalnej. Będzie ona musiała być opracowana do dnia złożenia zeznania podatkowego za dany rok, czyli w praktyce w terminie trzech miesięcy od zakończenia roku podatkowego danego podmiotu. Wyjątkiem są dane finansowe, które podatnik będzie mógł uzupełnić w dokumentacji w terminie dziesięciu dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.

Zgłoszenie do urzędu

O sporządzeniu dokumentacji transakcji z podmiotami powiązanymi trzeba będzie również powiadomić właściwe organy. Ma temu służyć stosowne oświadczenie, które polscy podatnicy będą składać w urzędzie skarbowym wraz z zeznaniem podatkowym za dany rok. W tym miejscu warto podkreślić, że podatnicy nie będą zobowiązani dołączać dokumentacji lokalnej do tego oświadczenia. W dalszym ciągu utrzymany zostanie bowiem termin siedmiu dni na przedłożenie dokumentacji cen transferowych właściwym organom na ich pisemne żądanie.

Przykład

Przyjęty przez podatnika rok podatkowy trwa od 1 kwietnia 2017 r. do 31 marca 2018 r. W poprzednim roku podatkowym podatnik osiągnął przychody w wysokości 7 mln euro oraz koszty w wysokości 6,5 mln euro (w rozumieniu przepisów o rachunkowości). W danym roku podatkowym zawierał wiele transakcji z podmiotami powiązanymi, z których pięć przekroczyło wartość 75 tys. euro (próg wartościowy odpowiadający przychodom w wysokości 7 mln euro).

Do 30 czerwca 2018 r. podatnik jest zobowiązany sporządzić dokumentację lokalną dla wszystkich transakcji kontrolowanych, których wartość w ciągu roku przekroczyła 75 tys. euro. W tym terminie jest również zobowiązany złożyć do urzędu skarbowego zeznanie podatkowe, do którego musi dołączyć pisemne oświadczenie o przygotowaniu dokumentacji cen transferowych.

Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości do 30 września uprawniony organ wyznaczony w przedsiębiorstwie podatnika jest zobowiązany zatwierdzić roczne sprawozdanie finansowe. To oznacza, że najpóźniej do 10 października podatnik jest zobowiązany uzupełnić dokumentację lokalną o dane finansowe wynikające z zatwierdzonego sprawozdania finansowego.

Uwaga! Polski ustawodawca zastrzega sobie możliwość zbadania również transakcji kontrolowanych, które nie zostały objęte obowiązkiem dokumentacyjnym ze względu na nieprzekroczenie progu 50 tys. euro. Od nowego roku właściwe organy będą się mogły zwrócić do podatników z żądaniem przedłożenia dokumentacji podatkowej również dla takich transakcji. Jednak w tym przypadku podatnicy będą mieli nie siedem, ale 30 dni liczonych od daty otrzymania pisemnego żądania na przygotowanie i dostarczenie wymaganej dokumentacji.

Jak się przygotować

Zmiany dotyczące zasad i terminów sporządzania dokumentacji lokalnej wejdą w życie 1 stycznia 2017 r. Oznacza to, że w praktyce polscy podatnicy mają jeszcze prawie dwa lata na przygotowanie się do nowych regulacji. Warto jednak już teraz podjąć działania mające na celu dostosowanie się do nowych przepisów.

Krok 1

Pierwszym krokiem z pewnością powinno być szkolenie dotyczące zmian zarówno dla pracowników służb finansowo-księgowych, jak i personelu merytorycznego zaangażowanego w ustalanie warunków transakcji kontrolowanych.

Krok 2

Dobrym pomysłem na dotrzymanie ustawowych terminów może być opracowanie tzw. listy wzorcowych dokumentacji, czyli listy transakcji kontrolowanych, które najczęściej pojawiają się w działalności danego podmiotu i co do których istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że przekroczą progi wartościowe obligujące do przygotowania dokumentacji cen transferowych. W zakresie tych transakcji podatnicy mogą sporządzać stosowną dokumentację lokalną na bieżąco, a po zakończeniu danego roku podatkowego jedynie ją zweryfikować oraz uzupełnić o brakujące dane.

Krok 3

Warto zadbać o wprowadzenie wewnętrznych procedur dotyczących zasad i terminów opracowania oraz weryfikacji dokumentacji cen transferowych. Działanie takie pozwoli podatnikom na dochowanie trzymiesięcznego terminu na opracowanie dokumentacji lokalnej.

—Katarzyna Czyszek jest konsultantem w zespole cen transferowych, Doradztwo Podatkowe WTS & SAJA Sp. z o.o.

podstawa prawna: ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 851 ze zm.)

Zdaniem autorki

Maja Seliga-Kret, doradca podatkowy, partner, zespół cen transferowych, Doradztwo Podatkowe WTS & SAJA Sp. z o.o.

Opisując działalność, warto wykorzystać dostępne źródła informacji

W dokumentacji lokalnej zgodnej z nowymi regulacjami podatnik będzie zobowiązany nie tylko przedstawić dane o przebiegu i warunkach danej transakcji kontrolowanej, lecz również zaprezentować najważniejsze informacje o prowadzonej przez siebie działalności z uwzględnieniem struktury organizacyjnej i zarządczej, a w charakterystyce aktywów – również zaangażowany kapitał ludzki. Ponadto będzie zobowiązany zawrzeć w dokumentacji opis przyjętej strategii gospodarczej oraz restrukturyzacji, które przeprowadził w bieżącym lub poprzednim roku podatkowym. Mając na uwadze dotychczasowe podejście organów podatkowych do kwestii reorganizacji przeprowadzanych w grupach kapitałowych, można się domyślać, że zwłaszcza część dokumentacji lokalnej poświęcona właśnie opisowi przeprowadzonych restrukturyzacji będzie elementem szczególnego zainteresowania kontrolujących.

Czy w takim razie, mając na uwadze charakter wprowadzanych zmian, polscy podatnicy powinni się przygotować na to, że nowe regulacje dotyczące elementów tworzących dokumentacje lokalną będą dla nich zdecydowanie bardziej uciążliwe? Niekoniecznie. Opracowując tę część dokumentacji, która poświęcona jest stricte opisowi przedsiębiorstwa oraz branży, w której działa dany podmiot, podatnicy mogą wykorzystać dotychczasowe informacje i materiały, opracowywane m.in. na potrzeby sporządzenia sprawozdań finansowych, raportów giełdowych lub materiałów marketingowych, oraz treści publikowane na stronach internetowych. Źródłem cennych danych mogą być również opracowania i analizy rynkowe przygotowywane przez stowarzyszenia branżowe, które często są powszechnie dostępne w internecie.