Tak orzekł NSA w wyroku z 29 września (I FSK 1639/11).
Spór spółki z organami podatkowymi dotyczył tego, czy przysługiwało jej prawo do odliczenia podatku naliczonego w okresie, w którym nie prowadziła ona działalności opodatkowanej. Izba Skarbowa w Gdańsku, a za nią Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, stanęła na stanowisku, że zgodnie z art. 86 ust. 1 i ust. 2 w zw. z art. 87 ust. 1 ustawy o VAT takie działanie jest dozwolone dopiero od momentu wystawienia przez podatnika pierwszej faktury.
Spółka nie zgodziła się z orzeczeniem sądu I instancji, na które wniosła skargę kasacyjną. Zwróciła uwagę na to, że niepodejmowanie przez nią działalności gospodarczej wiązało się ze sporem sądowym, który toczyła z gminą. Spór zakończył się korzystnie dla spółki po postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym. Ponadto spółka wskazała, że podatek naliczony, o którego zwrot wnioskowała, powstał w wyniku zapłaty za usługi prawnicze związane z prowadzonym sporem sądowym. Zaznaczyła także, że do czasu wygrania sporu z gminą prowadzenie przez nią działalności było niemożliwe.
NSA uchylił zaskarżony wyrok, gdyż w jego ocenie przepisy będące przedmiotem sporu zostały utworzone właśnie m.in. po to, aby podatnik, który nie rozpoczął jeszcze sprzedaży, a dokonał już pewnych nakładów w celu prowadzenia działalności, mógł skorzystać z prawa do odliczenia podatku. Istotne jest tylko, by podatnik miał faktycznie zamiar rozpoczęcia prowadzenia działalności opodatkowanej.
Sąd odwołał się do orzecznictwa ETS potwierdzającego tę tezę, czyli spraw C-268/03 (powołanie się na zasadę neutralności), C-110/94 (już zlecenie badania opłacalności danej działalności skutkuje przyznaniem statusu podatnika VAT) i C-400/98 (jeżeli strona udowodni, że dane nakłady obiektywnie potwierdzają wolę rozpoczęcia działalności, przedsiębiorca zyskuje status podatnika VAT).
—Mikołaj Paja współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Radosław Pietrzak starszy menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Komentuje Radosław Pietrzak, starszy menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Z utrwalonego orzecznictwa ETS wynika, że nie jest konieczne istnienie sztywnej relacji między zakupem podlegającym opodatkowaniu VAT a sprzedażą, z którą ten zakup jest związany. Innymi słowy, nie zawsze musi wystąpić sprzedaż opodatkowana, aby podatnik miał prawo do odliczenia VAT.
Przykładem takiej sytuacji jest klasyczny już wyrok ETS w sprawie Ghent Coal (C-37/05). W sprawie tej spółka Ghent Coal poczyniła nakłady na grunt, które miały pozwolić jej wykorzystać go dla celów działalności gospodarczej opodatkowanej VAT. Następnie Ghent Coal została zmuszona do zamiany tego gruntu na inny. ETS uznał, że w takim przypadku spółce tej przysługuje prawo do odliczenia VAT od nakładów poczynionych na ten grunt, pomimo że nigdy nakłady te nie posłużą już Ghent Coal do wykonywania czynności opodatkowanych VAT.
Zdaniem ETS, jeśli podatnik dokonuje zakupów towarów lub usług w celu wykorzystania ich do prowadzenia działalności opodatkowanej, to prawo do odliczenia VAT przysługuje również wtedy, gdy wykonywanie tych czynności opodatkowanych nie będzie możliwe z przyczyn obiektywnych, np. wykonane analizy wykażą, że planowana inwestycja stała się nieopłacalna (zob. wyrok ETS w sprawie INZO, C-110/94). Tym samym, dla powstania prawa do odliczenia istotne jest, aby w momencie zakupu podatnik mógł rozsądnie zakładać, że zakupione towary lub usługi będą wykorzystywane do wykonywania działalności opodatkowanej (nawet w sposób pośredni, np. zakup usług analizy wykonania inwestycji).
Należy jednak podkreślić, iż ETS zwraca uwagę, że prawo to nie może być przez podatników nadużywane. W szczególności wskazuje on na sytuacje takich nadużyć polegające na dokonywaniu zakupów towarów lub usług pod pretekstem ich planowanego używania do działalności opodatkowanej, w sytuacji, gdy w rzeczywistości będą one używane do celów osobistych. W takich przypadkach ETS daje prawo organom podatkowym do odmowy prawa do odliczenia VAT.
Odnosząc powyższe uwagi do komentowanej sprawy, należy uznać, że jeśli brak prowadzenia działalności gospodarczej wynikał z przyczyn niezależnych od spółki (w tym przypadku spór z gminą), a zakupy, od których spółka planowała odliczyć VAT (usługi prawne), miały na celu doprowadzenie do sytuacji, w której prowadzenie tej działalności będzie możliwe, to w mojej ocenie spółce powinno przysługiwać prawo do odliczenia VAT od tych zakupów.
