Zgodnie z przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link] udziałowiec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcjonariusz spółki akcyjnej (wspólnicy) mają prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego, który został przeznaczony do podziału i wypłaty według uchwały zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia.

Z momentem podjęcia uchwały w tej sprawie powstaje zatem roszczenie wspólnika o wypłatę dywidendy.

Podział zysku i jego wypłata wspólnikom nie jest jednak czynnością obligatoryjną. W myśl przepisów kodeksu umowa spółki z o.o. oraz statut spółki akcyjnej mogą bowiem przewidywać inny sposób zadysponowania zyskiem.

Może on polegać np. na wyłączeniu zysku od podziału między wspólników oraz jego zatrzymaniu w spółce i przeznaczeniu na inne cele, np. utworzenie kapitału rezerwowego, pokrycie straty itp. Sposób zadysponowania zyskiem zależy zatem wyłącznie od woli wspólników, przy czym powinien mieć podstawy w umowie bądź statucie spółki.

[srodtytul]Podatkowe skutki wstrzymania wypłaty[/srodtytul]

Część spółek ma wątpliwości, czy takie zatrzymanie zysku wiąże się z uzyskaniem przez nie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia, w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link]. Należy też wskazać, że przepisy ustawy o CIT nie definiują nieodpłatnego świadczenia.

W orzecznictwie przyjmuje się jednak, że jest nim każde zdarzenie prawne lub gospodarcze, którego skutkiem jest nieodpłatne, czyli niezwiązane z jakimkolwiek ekwiwalentem przysporzenie w majątku podatnika, mające konkretny wymiar finansowy.

Zdaniem organów podatkowych i sądów zasadnicze dla oceny tej kwestii jest ma podjęcie uchwały o sposobie zadysponowania zyskiem.

[srodtytul]Nie było podziału, nie ma przychodu[/srodtytul]

Do momentu podjęcia uchwały o wypłacie bądź innym zadysponowaniu zyskiem zysk ten legalnie pozostaje do dyspozycji spółki (nie jej wspólników), a tym samym nie może być w tym wypadku mowy o uzyskaniu przez spółkę nieodpłatnego świadczenia w postaci korzystania z zysku. W tym okresie spółka dysponuje bowiem własnymi środkami finansowymi.

Takie stanowisko zajął m.in. [b]Naczelny Sąd Administracyjny wyroku z 15 lutego 2006 r. (II FSK 625/05).[/b]

Z tego wynika zatem, że również w razie wyłączenia zysku od podziału pomiędzy wspólników na mocy uchwały nie dochodzi do uzyskania przez spółkę przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Wspólnicy nie nabywają bowiem wówczas prawa do dywidendy, a zatem nie uzyskują żadnej wartości, która mogłaby być przedmiotem ich nieodpłatnego świadczenia na rzecz spółki.

[srodtytul]Fiskus potwierdza[/srodtytul]

To stanowisko potwierdzają również organy podatkowe. Przykładowo [b]Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 2 marca 2009 r. (ILPB3/423-804/08-4/ŁM)[/b] stwierdziła, że prawo do dywidendy powstaje dopiero po podjęciu uchwały o przeznaczeniu zysku do podziału, co w konsekwencji oznacza, że do tego czasu zysk może być w spółce legalnie zatrzymany. Organ zauważył również, że statut/umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku.

W konkluzji podkreślił, że w razie niepodjęcia przez walne zgromadzenie uchwały o przeznaczeniu zysku do podziału między akcjonariuszy nie nabywają oni prawa do dywidendy, a tym samym nie można w takim wypadku uznać, że spółka uzyskała nieodpłatne świadczenie. Z takim stanowiskiem zgodziła się także [b]Izba Skarbowa w Katowicach, w interpretacji z 19 czerwca 2009 r. (IBPBI/2/423-345/09/AP).[/b]

[srodtytul]Musi być furtka w umowie[/srodtytul]

Warto jeszcze raz podkreślić, że zatrzymany (wyłączany od podziału) zysk nie będzie przychodem spółki tylko wtedy, gdy możliwość wyłączenia go od podziału między wspólników i przeznaczenia go na cele spółki została wyraźnie przewidziana w jej umowie/statucie.

Jak stwierdził [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 6 sierpnia 1999 r. (III RN 31/99):[/b] „uchwała zgromadzenia wspólników spółki z o.o. wyłączająca zysk od podziału bez wyraźnego upoważnienia w umowie spółki jest nieważna z mocy prawa, a pozostawienie zysku w spółce na podstawie takiej uchwały jest nieodpłatnym świadczeniem wspólników na rzecz spółki”.

Ta teza znajduje potwierdzenie również w [b]uchwale składu siedmiu sędziów NSA z 18 listopada 2002 r. (FPS 9/02).[/b] Mimo że to orzeczenie i uchwała zostały wydane na podstawie przepisów kodeksu handlowego, to jednak zachowują aktualność również w obecnym stanie prawnym.

[i]Autor jest starszym konsultantem w Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o.[/i]