[b]25 stycznia powinienem złożyć w urzędzie skarbowym deklarację VAT-7. Nie zrobiłem tego. Byłem przez tydzień za granicą. Miałem wrócić właśnie w tym dniu, ale spóźniłem się na samolot. Nie pomyślałem, by deklarację wysłać wcześniej. Zrobiłem to dopiero 26 stycznia, od razu po powrocie z wyjazdu. Należny VAT zapłaciłem w terminie, przelewem internetowym. Czy grozi mi coś ze strony urzędu skarbowego? Do tej pory nigdy nie zdarzyło mi się spóźnić[/b] – pisze czytelnik DF.

Przedsiębiorca, który nie sporządza i nie dostarcza na czas organowi podatkowemu deklaracji w terminach określonych w przepisach podatkowych, naraża się na wiele przykrych konsekwencji, w tym na odpowiedzialność karną skarbową. Jeśli natomiast nie wpłaci podatku, to w zależności od jego wielkości grozi mu grzywna, kara ograniczenia wolności, a w skrajnych przypadkach nawet więzienie ([b]>patrz ramka niżej[/b]).

Aby zminimalizować ryzyko i uniknąć kary, przedsiębiorca powinien nie tylko niezwłocznie złożyć deklarację podatkową, ale też uiścić należny podatek, i to z odsetkami ustawowymi. Te od 31 stycznia 2008 r. wynoszą 13,5 proc. w stosunku rocznym. Na tym jednak nie koniec. Powinien przygotować jeszcze specjalne pismo, tzw. czynny żal ([link=http://grafik.rp.pl/grafika2/187786]>patrz wzór[/link]). Pismo to może uratować spóźnialskiego przedsiębiorcę od zapłaty grzywny.

Czynny żal to instytucja przewidziana w kodeksie karnym skarbowym (k.k.s.). Art. 16 k.k.s. mówi, że nie podlega karze za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po jego popełnieniu zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Czynny żal powinien więc zawierać informację o niezłożeniu deklaracji (w wypadku naszego czytelnika VAT-7), a także wyjaśniać okoliczności i przyczyny niezmieszczenia się w terminie. Czynny żal powinny podpisać wszystkie osoby, które potencjalnie mogą ponosić odpowiedzialność za zbyt późne złożenie deklaracji. W przypadku czytelnika trudno mówić o współdziałaniu z innymi osobami. Pismo podpisuje zatem sam.

Jednym z warunków skuteczności czynnego żalu jest zapłata uszczuplonej należności. U naszego czytelnika takiej konieczności nie ma. Podatek bowiem zapłacił. Jedynie deklaracja nie trafiła do urzędu we właściwym terminie.

Podatnicy powinni jednak pamiętać, że zapłata uszczuplonej należności nie musi następować równolegle ze składanym zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa czy wykroczenia skarbowego. Może nastąpić później – w terminie wyznaczonym przez organ podatkowy. Ma to duże znaczenie zwłaszcza dla tych podatników, którzy zauważyli w swoich rozliczeniach nieprawidłowości i chcą zrobić korektę, ale potrzebują czasu na jej przygotowanie. W takim wypadku przedsiębiorca może złożyć czynny żal profilaktycznie. Wtedy podatek zapłaci i usunie błędy w terminie wyznaczonym przez organ podatkowy, bez zbędnego pośpiechu i obawy przed odpowiedzialnością karną skarbową.

Przedsiębiorca, który złoży we właściwym dla niego urzędzie skarbowym czynny żal, nie zostanie ukarany. Organy podatkowe nie będą wszczynały wobec niego postępowania karnego skarbowego. Czynny żal będzie jednak skuteczny tylko wtedy, gdy przed złożeniem zawiadomienia organ podatkowy nie będzie miał udokumentowanej wiedzy o popełnionym czynie.

Z przepisów k.k.s. nie wynika, aby czynny żal trzeba było składać na piśmie. Można zatem przyjąć, że zawiadomienie będzie skuteczne również wtedy, gdy przedsiębiorca złoży je ustnie. W tym celu będzie jednak musiał udać się do urzędu. Zawiadomienie w formie pisemnej ma tę zaletę, że można przesłać je pocztą.

Czasami zdarza się, że mimo złożenia przez przedsiębiorcę, który spóźnił się z deklaracją podatkową, czynnego żalu urząd skarbowy wszczyna postępowanie karne skarbowe. Z k.k.s. wynika, że czynny żal nie jest skuteczny, jeśli przed jego złożeniem organ ścigania miał udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Urzędnicy często twierdzą, że ze względu na to, że termin złożenia deklaracji wynika bezpośrednio z przepisów podatkowych, dysponują informacją o jej niezłożeniu ([b]>patrz niżej wypowiedź eksperta[/b]).

Trudno jednak zgodzić się z tą argumentacją. Aby bowiem czynny żal rzeczywiście był bezskuteczny, organy powołane do ścigania muszą dysponować odpowiednią (i udokumentowaną) wiedzą jeszcze przed jego złożeniem. Udokumentowana wiadomość to taka, która ma postać pisemnego zawiadomienia złożonego przez osobę trzecią albo formę urzędowej notatki sporządzonej na skutek informacji z innego źródła. Samo zatem niezłożenie deklaracji w terminie nie oznacza jeszcze, że przedsiębiorca nie może skutecznie skorzystać z czynnego żalu. To, że spóźnił się z deklaracją, nie oznacza bowiem, że organ podatkowy ma od razu udokumentowaną wiedzę o popełnieniu przez niego wykroczenia skarbowego.

Czynny żal będzie bezskuteczny, jeśli złożymy go po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej. Dotyczyć to będzie zwłaszcza przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

Nie wszyscy podatnicy mają możliwość złożenia czynnego żalu. Niektórzy nie mogą donieść na samego siebie i pozostać bezkarnymi. Art. 16 § 6 k.k.s. mówi, że czynnego żalu nie stosuje się do sprawcy, który:

[ul][li]kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego,[/li]

[li]wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego,[/li]

[li]zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego bądź taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego dokonał z wszystkimi członkami grupy lub związku,[/li]

[li]nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.[/li][/ul]

[ramka][b]Przestępstwa i wykroczenia skarbowe[/b]

Podatnikom, którzy nie składają deklaracji podatkowych i nie wpłacają podatku grożą kary określone w k.k.s. Ich wysokość zależy od tego, czy popełniony przez podatnika czyn będzie traktowany jako wykroczenie, czy jako przestępstwo skarbowe. Wykroczeniem skarbowym jest czyn zabroniony pod groźbą kary grzywny, jeśli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności lub wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. W 2008 r. jest to [b]5630 zł[/b]. Wtedy na podatnika można nałożyć grzywnę w wysokości od 1/10 do 20-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (w tym roku może ona wynieść [b]od 112,60 zł do 22 520 zł[/b]). Za wykroczenie podatnika można ukarać również mandatem. W ten sposób można jednak nałożyć grzywnę tylko w wielkości nieprzekraczającej podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, czyli [b]2252 zł[/b]. Przy przestępstwach kary są już surowsze. Nie tylko grzywna jest wyższa. Grożą za nie dodatkowo kary ograniczenia albo pozbawienia wolności. [/ramka]

[ramka][b]Zdaniem eksperta

Małgorzata Sobońska, adwokat i partner w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy:[/b]

W razie przekroczenia przez podatników terminu złożenia deklaracji często zdarzają się nieporozumienia. Organy podatkowe najczęściej podnoszą fakt „wyraźnego udokumentowania wiadomości o popełnieniu czynu”. Korzystają z systemu komputerowego Poltax, który pozwala m.in. na odnotowanie daty wpływu deklaracji podatkowych składanych przez podatników. Brak takiej notyfikacji stwierdzony nawet dopiero po otrzymaniu przez organ podatkowy spóźnionej deklaracji wraz z zawiadomieniem o czynnym żalu jest przez ten organ wskazywany jako rzekoma przyczyna uznania zawiadomienia o czynnym żalu za nieskuteczne. W konsekwencji podatnikowi wymierzany jest mandat.

Wspomniany jednak sposób postępowania organów podatkowych należy uznać za niezgodny z prawem co najmniej z dwóch powodów.

Po pierwsze, brak notyfikacji o wpływie deklaracji w systemie Poltax nie jest tożsamy z „wyraźnym udokumentowaniem wiadomości o popełnieniu wykroczenia skarbowego przez podatnika”. Przyczyną braku terminowego wpływu deklaracji może być np. działanie poczty, co powinno zostać wyeliminowane w ewentualnym postępowaniu dowodowym, a to wymaga wszczęcia postępowania karnego skarbowego.

Po drugie, podatnik może odpowiadać za popełnienie wykroczenia polegającego na przekroczeniu terminu złożenia deklaracji dopiero wtedy, gdy zostanie mu udowodnione, że działał umyślnie.[/ramka]