Robert Siwik:
Powinien to sprawdzić już na etapie oceny złożonych ofert. To jest nie tylko jego prawo, ale wręcz obowiązek. Świadczy o tym zapis art. 89 ust. 1 pkt 4 prawa zamówień publicznych (PZP). Zgodnie z nim zamawiający odrzuca oferty z rażąco niską ceną. Nie ma tu miejsca na dowolność.
Jakie cechy oferty powinny go zastanowić?
Powinien wziąć pod uwagę trzy aspekty: ustaloną przez siebie wartość zamówienia, obowiązujące ceny rynkowe i te zaoferowane przez innych producentów. Mówi o tym bogate orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej.
Izba podkreślała wielokrotnie, że nie może być mowy o żadnym automatyzmie, że trzeba rozpatrywać każdy przypadek indywidualnie. Czasem bowiem cena zaproponowana przez jednego z wykonawców może być rażąco niska, a ta sama, przez inną firmę – już nie...
To prawda, ostateczna decyzja dotycząca odrzucenia oferty z rażąco niską ceną nie może być podejmowana automatycznie. Ale te trzy kwestie, o których wspomniałem, powinny być wzięte pod uwagę przy podejmowaniu samej decyzji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego. Do takiego działania zobowiązuje bowiem zamawiającego ustawa w sytuacji, gdy jest podejrzenie rażąco niskiej ceny. Właśnie dzięki udzielonym wyjaśnieniom zamawiający powinien ocenić tę konkretną ofertę.
Izba często zwraca uwagę w swoich orzeczeniach, że te wyjaśnienia są zbyt ogólnikowe.
Czasem jest to wina samych zamawiających. Z jakichś powodów często obawiają się oni zadawania zbyt szczegółowych pytań. Tymczasem, aby postępowanie wyjaśniające było skuteczne, te prośby o wyjaśnienia powinny być jak najbardziej dociekliwe. Zamawiający powinien wręcz wskazać konkretne elementy kosztorysu, które budzą jego wątpliwości.
Często mimo takich pytań nie otrzymują konkretnych odpowiedzi.
I to jest właśnie jeden z podstawowych grzechów wykonawców – udzielanie zbyt ogólnikowych odpowiedzi. Choć jest jeszcze większy – zupełny brak reakcji na pytania skierowane przez zamawiającego. W takiej sytuacji oferta zostanie z całą pewnością odrzucona. Do tego zobowiązują zamawiających przepisy.
W jaki sposób wykonawcy powinni więc formułować swoje wyjaśnienia?
Art. 90 ust. 2 PZP mówi o tym, jakie obiektywne czynniki bierze pod uwagę zamawiając,y oceniając, czy nie ma do czynienia z rażąco niską ceną. I właśnie czytając ten przepis, wykonawcy powinni wyjaśniać kwestie związane z ceną złożonej oferty. A jest tu mowa m.in. ?o oszczędności metody wykonania zamówienia, ?o rozwiązaniach technicznych, wyjątkowo sprzyjających warunkach wykonywania zamówienia dostępnych dla danego wykonawcy itd.
A co z zyskiem, czy jego brak też może świadczyć o rażąco niskiej cenie?
Spotkałem się w swojej praktyce zawodowej z sytuacją, w której wykonawca wyjaśnił, że cena jest niska, bo jego sytuacja materialna jest tak zła, że zrezygnował w związku z tym z marży. Sama taka ogólnikowa odpowiedź nie wystarczy. Zawsze trzeba przedstawić dodatkowe kalkulacje wskazujące na to, że jest się w stanie wykonać usługę za zaproponowaną w ofercie cenę.
Co jest w całej tej procedurze najtrudniejsze?
Właśnie wyjaśnienia. I to formułowanie zarówno odpowiednich pytań przez zamawiających, jak i konkretnych, przekonujących odpowiedzi przez wykonawców. Z mojego doświadczenia wynika, że właśnie z tymi kwestiami obie strony mają duże problemy.
