Pracodawca może zatrudnić osobę na podstawie umowy na zastępstwo (art. 25 § 1 kodeksu pracy), jeżeli jego pracownik jest nieobecny w pracy z przyczyn usprawiedliwionych i zachodzi konieczność jego zastąpienia.
Taki angaż zawiera się na czas nieobecności innego pracownika, więc jest to szczególna terminowa umowa o pracę. Do jej rozwiązania mają zatem zastosowanie przepisy dotyczące umów o pracę na czas oznaczony. Współpracę na tej podstawie można zatem zakończyć:
- na mocy porozumienia stron (art. 30 § 1 pkt 1 k.p.),
- za wypowiedzeniem (art. 33
1
k.p.),
- bez zachowania okresu wypowiedzenia, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy w tym trybie (art. 30 § 1 pkt 3 k.p.),
- z upływem czasu, na jaki została zawarta (art. 30 § 1 pkt 4 k.p.).
Rozwiązanie umowy o pracę na zastępstwo na mocy porozumienia wymaga zgodnego oświadczenia stron stosunku pracy. Brak zgodnej woli stron wyłącza możliwość rozwiązania umowy w tym trybie. Do celów dowodowych powinno być ono wyrażone na piśmie.
Jednostronna decyzja
Umowę na zastępstwo może rozwiązać za jednostronnym, pisemnym wypowiedzeniem, każda ze stron. Nie musi ona podawać powodu takiej decyzji.
Zgodnie z art. 33
1
k.p. okres wypowiedzenia takiej umowy wynosi 3 dni robocze. Kodeks pracy nie definiuje jednak dni „roboczych". Należy przyjąć, że chodzi tu o inne dni niż te zdefiniowane w k.p. jako wolne od pracy, czyli niedzielę i święta (art. 151
9
§ 1 k.p.). Jeżeli więc wymówienie zostanie złożone w sobotę, to jego okres upłynie w środę. Niedziela jest bowiem dniem wolnym od pracy i nie wlicza się jej do okresu wypowiedzenia.
W literaturze prawa pracy istnieje spór co do tego, czy do wypowiedzenia umowy na zastępstwo – jako że jest to angaż terminowy – ma zastosowanie art. 33 k.p. Przepis ten konstytuuje podstawową zasadę wypowiadania umów o pracę na czas określony. Zgodnie z nim nie można wypowiedzieć terminowej umowy, która została zawarta na czas krótszy niż 6 miesięcy. Natomiast angaż zawarty na okres dłuższy niż 6 miesięcy można rozwiązać za wymówieniem tylko wtedy, gdy strony przewidziały w umowie możliwość jej wcześniejszego rozwiązania.
Co prawda Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2009 r. (II PK 142/09) przyjął, że warunki dopuszczalności wypowiedzenia umowy o pracę na zastępstwo jako umowy na czas określony są wskazane w art. 33 k.p. Jednak aktualnie zdecydowana większość specjalistów z prawa pracy stoi na stanowisku, że do umów o pracę na zastępstwo nie stosuje się tego przepisu. Oznacza to, że taki angaż można wypowiedzieć bez względu na to, na jaki okres został zawarty oraz czy zawiera postanowienie o możliwości jego wcześniejszego rozwiązania.
Z dnia na dzień
Rozwiązanie umowy na zastępstwo bez wypowiedzenia wymaga pisemnego oświadczenia jednej ze stron. Powinno ono jednak – w odróżnieniu od oświadczenia o wypowiedzeniu – wskazywać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie angażu w trybie natychmiastowym. Określają je art. 52–55 k.p.
Obowiązuje tu jednak ogólna zasada, że pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia z winy pracownika w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o okoliczności, która uzasadnia taki krok.
Koniec nieobecności
Przez rozwiązanie umowy na zastępstwo z upływem czasu, na jaki została zawarta, należy rozumieć to, że jeżeli wskazano w niej konkretny okres obowiązywania – np. 3 miesiące – to rozwiązuje się ona po jego upływie. Jeżeli natomiast czas jej obowiązywania ustalono np. zapisem „umowa zawarta jest na czas zastępstwa danego pracownika", to rozwiązuje się – w zależności od okoliczności, w dniu:
- ustania przyczyny uzasadniającej nieobecność zastępowanego pracownika w pracy,
- powrotu do pracy zastępowanego pracownika bądź
- ustania stosunku pracy zastępowanego pracownika.
W tym przypadku współpraca kończy się z mocy prawa. Nie wymaga to dodatkowego oświadczenia pracodawcy.
Izabela Skubel adwokat w kancelarii prawnej Krause Legal w Warszawie
Komentuje Izabela Skubel adwokat w kancelarii prawnej Krause Legal w Warszawie
Gdyby przyjąć, że do umowy o pracę na zastępstwo stosuje się art. 33 k.p., jej wypowiedzenie byłoby możliwe tylko w przypadku tych angaży, które zostały zawarte na okres dłuższy niż 6 miesięcy i zawierają w treści postanowienie o możliwości wypowiedzenia.
Takie ograniczenie – biorąc pod uwagę art. 33
1
k.p., który odrębnie reguluje kwestię wypowiadania umów o pracę na zastępstwo – jest bezzasadne.
Skoro ustawodawca przewidział odrębny przepis regulujący wypowiedzenie umowy na zastępstwo, to świadczy o tym, że nie chodzi tu tylko o ustalenie długości okresu wypowiedzenia, ale również o wprowadzenie dopuszczalności wymówienia każdej umowy na zastępstwo. Poza tym angaż na zastępstwo to umowa, która zapewnia mniejszą trwałość stosunku pracy niż zwykłe umowy o pracę na czas oznaczony, o czym świadczy wprost art. 25
1
§ 3 pkt 1 k.p. oraz art. 177 § 3
1
k.p.
Dodatkowy argument, który przemawia przeciwko temu ograniczeniu, to fakt, że w momencie podpisywania umowy na zastępstwo najczęściej nie da się przewidzieć okresu, przez jaki zastępca ma być zatrudniony.
