Pracuje w systemie trzyzmianowym. Bywają sytuacje, że potrzebny jest mi urlop na sobotę i niedzielę, gdy akurat wypada moja zmiana. Zakład odmawia tego urlopu twierdząc, że w te dni urlopu się nie udziela. Czy to prawda?

– pyta czytelniczka

Pracodawca nie ma racji, gdyż zgodnie z art. 154

2

§ 1 kodeksu pracy urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Jeśli zatem czytelniczka pracuje w systemie, w którym sobota i niedziela są dla niej dniami pracy, to pracodawca może udzielić jej na te dni urlopu.

Na żądanie tylko 4 dni

Trzeba jednak zaznaczyć, że termin udzielenia urlopu wypoczynkowego co do zasady wymaga porozumienia między pracownikiem a pracodawcą. Jak czytamy w kodeksie pracy (art. 163 § 1 k.p.) urlopy wypoczynkowe powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów, który ustala szefostwo biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Pracownik nie zawsze może liczyć na to, że pracodawca zgodzi się na urlop w wybranym  terminie. A bez takiej zgody urlopu rozpocząć nie można.

Są tylko dwie okoliczności, które wyłączają konieczność porozumienia z szefem w kwestii terminu urlopu wypoczynkowego: gdy wniosek dotyczy urlopu udzielanego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub tacierzyńskim oraz gdy pracownik wnioskuje o urlop na żądanie. W tych przypadkach pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu, choć nie był on wcześniej zaplanowany i uzgodniony.

Urlop na żądanie to nie jakiś dodatkowy urlop, lecz 4 dni wchodzące w skład urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi w danym roku kalendarzowym.  Urlop na żądanie można wykorzystać właśnie wtedy, gdy pracownik nie planował urlopu w danym terminie, ale okazało się, że jest mu on potrzebny. Jeśli jednak  pracownik nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego, to nie dostanie również urlopu na żądanie.

Te 4 dni mogą być wykorzystane jednorazowo, jeden po drugim albo oddzielnie, w zależności od potrzeb pracownika. Nie przechodzą one na następny rok kalendarzowy: od 1 stycznia pracownik znowu będzie miał  tylko 4 dni urlopu na żądanie, mimo że niewykorzystany urlop wypoczynkowy przejdzie na kolejny rok.

Wymiar urlopu na żądanie jest równy dla wszystkich pracowników, niezależnie od stażu pracy i przysługującego wymiaru urlopu wypoczynkowego, jeśli tylko mieści się w tym wymiarze. To znaczy, że czterech dni urlopu może żądać nawet ten pracownik, który w chwili składania wniosku ma prawo tylko 4  dni urlopu wypoczynkowego. Jeśli pracuje krótko i nabył prawo do mniej niż 4 dni urlopu wypoczynkowego, to może liczyć również na mniej niż 4 dni urlopu na żądanie.

Za pracę niedzielę musi być wolne

Co jeszcze pracownik pracujący w soboty i niedziele powinien wiedzieć? To, że w zamian za pracę w niedzielę ma prawo do innego dnia wolnego od pracy. Pracodawca powinien  go udzielić w ciągu sześciu dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po przepracowanej niedzieli, ale nie później niż do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli w tym terminie pracownik nie dostanie wolnego, szef musi mu zapłacić dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę (art. 151

11

k.p.)

Poza tym przynajmniej raz na cztery tygodnie pracownik powinien mieć niedzielę wolną od pracy(art. 151

12

k.p.). Jeśli jest młodocianym, to  w każdym tygodniu ma prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę (art. 203 § 3 k.p.).

Przede wszystkim jednak pracownik pracujący w niedzielę powinien sprawdzić, czy w przypadku jego zakładu pracy dozwolona jest praca w niedzielę. Zgodnie z kodeksem pracy niedziele i święta są dniami wolnymi od pracy, a praca w te dni jest dozwolona tylko w okolicznościach wyliczonych w art. 151

10

k.p.:

1. w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,

2. w ruchu ciągłym,

3. przy pracy zmianowej,

4. przy niezbędnych remontach,

5. w transporcie i w komunikacji,

6. w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,

7. przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,

8. w rolnictwie i hodowli,

9 przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:

10. w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta (tzw. system pracy weekendowej).