Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję przeciwko  jej uczestnikowi dopiero wówczas, gdy okaże się, że komornik nic nie zdoła uzyskać z jej mienia.

Reguła ta ma charakter bezwzględnie obowiązujący,  czyli umowa spółki nie może zawierać odmiennych zapisów. Kontrahent może jednak dochodzić roszczeń od wspólnika zanim komornik stwierdzi bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Wierzyciel uprawniony jest zatem do równoczesnego wytoczenia powództwa przeciwko podmiotowi i jego uczestnikom.

Przykład 1

X sp.j. zawarła z ABC sp. z o.o. umowę sprzedaży betonu B25. Z uwagi na to, że termin zapłaty upłynął bezskutecznie, ABC wystąpiła z powództwem o zapłatę przeciwko X i jej dwóm wspólniczkom, paniom: Marcie i Oktawii, a więc przeciwko trzem pozwanym. ABC mogła w taki sposób wytoczyć powództwo.

Wspólnik spółki jawnej pozwany z tytułu odpowiedzialności za jej zobowiązania może podnieść nie tylko te zarzuty, które mu przysługują osobiście przeciwko wierzycielowi (np. że nie był już wspólnikiem po powstaniu zadłużenia), ale przede wszystkim służące tylko spółce.

Uczestnik spółki jawnej traktowany jest zatem jak dłużnik solidarny (obok spółki). W świetle wyroku Sądu Najwyższego z 8 maja 2008 r. (V CSK 573/07) nie ma wątpliwości, że wspólnikowi przysługują zarzuty osobiste wobec wierzyciela, jednak zarzuty z umowy podstawowej łączącej spółkę jawną z wierzycielem nie są zarzutami osobistymi wspólnika.

Są to zarzuty przysługujące spółce, na które może się on powołać tylko z mocy art. 35 § 1 k.s.h. Są one „przejęte” od spółki w ramach odpowiedzialności za cudzy dług. Oznacza to, że muszą one rzeczywiście przysługiwać spółce w momencie zgłoszenia ich wobec wierzyciela. Do zarzutów tych można m.in. zaliczyć: przedawnienie, potrącenie, złą wiarę, wygaśnięcie zobowiązania, czy nieważność czynności prawnej ze względu na niezachowanie wymaganej formy.

Przykład 2

Y sp. j. zawarła 1 grudnia 2009 r. z P sp. z o. o. umowę sprzedaży cementu. Termin zapłaty wyznaczony na 22 grudnia 2009 r. upłynął bezskutecznie. P wystąpiła  więc równocześnie przeciwko Y oraz jej wspólnikom  paniom: Sandrze i Mirelli, z powództwem o zapłatę za towar.

Pozew wpłynął do sądu 5 stycznia 2012 r. Panie: Sandra i Mirella mogą zatem podnieść przeciwko P zarzut przedawnienia (w świetle art. 554 k.c. roszczenia z tytułu sprzedaży przez profesjonalistów przedawniają się z upływem 2 lat od dnia, w którym cena miała być uiszczona). Zarzut zostanie uwzględniony – P mogła dochodzić zapłaty do 22 grudnia 2011 r.

Jeżeli zarzut (np. nieważności czynności prawnej z uwagi na brak odpowiedniej formy) podnoszony jest przez wspólnika, który jest uprawniony do reprezentacji spółki, może on złożyć takie oświadczenie w jej imieniu, chociażby pozwanym był tylko on. Natomiast, gdy prawo do reprezentacji zostało ujęte pozwanemu wspólnikowi, a odmawia on zaspokojenia wierzyciela, powództwo winno zostać oddalone, a wyrok nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej wobec spółki, a jedynie w stosunku do tego wspólnika. Wierzyciel będzie mógł wystąpić z pozwem przeciwko spółce.

Wierzyciel może wyznaczyć spółce 2-tygodniowy termin do złożenia oświadczenia woli (tj. uznania przez nią roszczenia klienta bądź odmowy jego spełnienia). W sytuacji, w której zakreślony czas upłynął bezskutecznie, wspólnik lub wierzyciel może wykonać przysługujące mu uprawnienie (tj. wierzyciel może dochodzić swojego roszczenia, a wspólnik uzyskuje prawo do samodzielnego złożenia oświadczenia woli). Termin ten należy liczyć od chwili dojścia do wspólnika wezwania do złożenia oświadczenia woli. Natomiast – w świetle art. 112 k.c.– kończy się on z upływem dnia, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu.

Przykład 3

Pan Andrzej, pozwany wspólnik DEF sp.j. uprawniony do jej samodzielnej reprezentacji 31 lipca 2012 r. otrzymał od wierzyciela spółki oświadczenie o potrąceniu należności przysługującej mu od DEF z jego długiem wobec spółki.

Pan Andrzej ma zatem czas na ustosunkowanie się w imieniu DEF do tego oświadczenia o potrąceniu do 14 sierpnia 2012 r. włącznie.

Z orzecznictwa

- Przedawnienie roszczenia głównego odnosi skutek wobec wspólników spółki jawnej. Wytoczenie powództwa przeciwko wspólnikom spółki jawnej nie przerywa biegu przedawnienia wobec spółki.

Wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 2008 r., V CSK 72/08.

- Pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej  dłużnik nie może przedstawić zarzutu, który przysługiwałby spółce, w momencie w którym spółka ta w dacie wniesienia pozwu już nie istnieje.

Z wyroku Sądu Najwyższego z 10 października 2007 r., I CSK 263/07.

- Odpowiedzialność subsydiarna wspólników spółki jawnej za zobowiązania spółki trwa tak długo, jak długo istnieje zobowiązanie spółki. Będąc pozwanymi przez wierzycieli spółki mogą wprawdzie bronić się zarzutem przedawnienia roszczenia z tytułu zawartej przez spółkę umowy sprzedaży, ale tylko wówczas, gdy przysługuje on spółce (art. 35 ksh).

Wspólnik, który przystąpił do spółki jawnej, odpowiada solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką za zobowiązania spółki jawnej powstałe w okresie funkcjonowania spółki cywilnej i przejęte przez nią na mocy art. 553 § 1 ksh (obecnie art. 26 § 4 ksh), jak i powstałe w okresie, gdy był wspólnikiem spółki jawnej.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 12 września 2006 r., I Aca 340/06.

-

podstawa prawna:

art. 31 § 1-2 oraz art. 34-35 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz.1037 ze zm.)

art. 111 § 2- 112 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 1964r. nr. 16. poz. 93 ze zm.)

Autorka jest adwokatem prowadzącym własną kancelarię w Płocku