Zdobywanie uprawnień do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie może być atrakcyjne dla młodych ludzi, zwłaszcza w rejonach kraju, w których realizowane są liczne inwestycje infrastrukturalne.
Nie skończą się one po Euro 2012, gdyż nadal jesteśmy krajem o dużych potrzebach inwestycyjnych w zakresie infrastruktury komunikacyjnej i telekomunikacyjnej, a niski stosunek liczby mieszkań do wielkości populacji jest dodatkowym czynnikiem, który sprawia, że pracy dla fachowej kadry budowlanej nie zabraknie.
Podstawowym aktem prawnym, który muszą znać kandydaci do pracy w budownictwie, jest ustawa z 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (dalej: ustawa).
Jakie profesje
Zgodnie z ustawą samodzielną funkcją techniczną w budownictwie jest działalność związana z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych.
Ustawa doprecyzowuje, że chodzi tu o:
- projektowanie, sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i sprawowanie nadzoru autorskiego;
- kierowanie budową lub innymi robotami budowlanymi;
- kierowanie wytwarzaniem konstrukcyjnych elementów budowlanych oraz nadzór i kontrolę techniczną wytwarzania tych elementów;
- wykonywanie nadzoru inwestorskiego;
- sprawowanie kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych;
- rzeczoznawstwo budowlane.
Bez samorządu się nie obejdzie
Generalną zasadą jest, że wyżej wymienione funkcje mogą sprawować wyłącznie osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowane do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją. Spełnienie tych przesłanek musi być stwierdzone decyzją (uprawnieniami budowlanymi). Jest ona wydawana przez organ samorządu zawodowego.
Nie otrzyma się jej bez uprzedniego zdania egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej. Jest on składany przed komisją egzaminacyjną powoływaną oczywiście przez organ samorządu zawodowego, ewentualnie inny upoważniony organ. Koszty postępowania kwalifikacyjnego ponosi osoba ubiegająca się o nadanie uprawnień budowlanych.
Osoba wykonująca samodzielną funkcję techniczną w budownictwie jest zobligowana do wykonywania swoich zadań zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej oraz z należytą starannością. Ustawodawca nakłada na nią także obowiązek właściwej organizacji pracy, jej bezpieczeństwa i jakości.
Rozpoczęcie pełnienia samodzielnej funkcji jest możliwe dopiero po uzyskaniu wpisu do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane (główny inspektor nadzoru budowlanego) oraz na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, potwierdzoną zaświadczeniem wydanym przez tę izbę, z określonym w nim terminem ważności.
Uwaga!
Samodzielne funkcje techniczne w budownictwie mogą również wykonywać osoby, których odpowiednie kwalifikacje zawodowe zostały uznane na zasadach określonych w
.
Jakie specjalności
Uprawnienia budowlane są udzielane w następujących specjalnościach: architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej, drogowej, mostowej, kolejowej, wyburzeniowej, telekomunikacyjnej, instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych, instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych;
Uwaga!
W ramach wyżej wymienionych specjalności mogą być wyodrębniane specjalizacje techniczno-budowlane.
Uzyskanie uprawnień budowlanych wymaga spełnienia przesłanek różniących się w zależności od specjalizacji. Do uzyskania pełnych uprawnień projektowych konieczne jest ukończenie studiów magisterskich na kierunku odpowiednim dla danej specjalności, odbycie dwuletniej praktyki przy sporządzaniu projektów oraz rocznej na budowie.
Identyczne przesłanki należy spełnić, aby uzyskać ograniczone uprawnienia projektowe z zastrzeżeniem, że wystarczające jest ukończenie wyższych studiów zawodowych na kierunku odpowiednim dla danej specjalności.
Z kolei do zdobycia pełnych uprawnień wykonawczych (kierowanie robotami budowlanymi) konieczne jest: ukończenie studiów magisterskich na kierunku odpowiednim dla danej specjalności, odbycie dwuletniej praktyki na budowie.
Ograniczone uprawnienia wykonawcze daje zaś ukończenie wyższych studiów zawodowych na kierunku odpowiednim dla danej specjalności lub studiów magisterskich na kierunku pokrewnym dla danej specjalności oraz odbycie trzyletniej praktyki na budowie.
Czym jest praktyka
Praktyka zawodowa musi polegać na bezpośrednim uczestnictwie w pracach projektowych albo na pełnieniu funkcji technicznej na budowie pod kierownictwem osoby posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane, a w przypadku odbywania praktyki za granicą pod kierunkiem osoby posiadającej uprawnienia odpowiednie w danym kraju. Nie wystarczy więc przyglądać się pracy na budowie, lecz trzeba faktycznie w niej uczestniczyć.
Praktyka zawodowa odbywana jest po skończeniu studiów. Musi mieć miejsce pod nadzorem osoby posiadającej uprawnienia budowlane bez ograniczeń we właściwej specjalności i będącej czynnym członkiem samorządu zawodowego. Do praktyki może zostać zaliczona praktyka odbyta po ukończeniu trzeciego roku studiów wyższych, nie dotyczy to praktyki objętej programem studiów.
Jako praktykę traktuje się także pracę w organach administracji rządowej albo jednostek samorządu terytorialnego realizujących zadania zarządcy drogi publicznej, albo u zarządcy infrastruktury kolejowej lub w podmiocie odpowiedzialnym za utrzymanie infrastruktury kolejowej we właściwym stanie technicznym.
Obowiązkiem praktykanta jest dokumentowanie przebiegu praktyki w książce praktyki zawodowej. Ewentualne odbycie praktyki zawodowej za granicą powinno być potwierdzone zaświadczeniem wydanym przez kierownika jednostki, w której odbywała się praktyka zawodowa, z poświadczeniem osoby nadzorującej, posiadającej uprawnienia odpowiednie w danym kraju.
Ustawodawca stworzył także katalog wymagań wobec kandydatów na rzeczoznawców budowlanych.
Wymogi wobec rzeczoznawcy
Kandydat na rzeczoznawcę budowlanego musi posiadać pełnię praw publicznych oraz tytuł zawodowy magistra inżyniera, magistra inżyniera architekta, inżyniera lub inżyniera architekta. Ponadto konieczne są uprzednie otrzymanie uprawnień budowlanych bez ograniczeń, co najmniej dziesięcioletnia praktyka w zakresie objętym rzeczoznawstwem oraz znaczący dorobek praktyczny w zakresie objętym rzeczoznawstwem.
Tytuł rzeczoznawcy nadaje oczywiście właściwa izba zawodowa na wniosek osoby, która chce takie uprawnienia posiąść. Czynności rzeczoznawcy można zacząć wykonywać dopiero po uzyskaniu wpisu do centralnego rejestru rzeczoznawców budowlanych. Tytuł rzeczoznawcy można utracić (decyzją samorządu) w przypadku:
- pozbawienia praw publicznych;
- ukarania z tytułu odpowiedzialności zawodowej;
- nienależytego wykonywania czynności rzeczoznawcy budowlanego.
Nadawanie uprawnień
Postępowanie kwalifikacyjne prowadzone przez samorządy zawodowe składa się z dwóch etapów, tj. kwalifikowania wykształcenia i praktyki zawodowej oraz egzaminu na uprawnienia budowlane.
W przypadku stwierdzenia braków w dokumentach dołączonych do wniosku o nadanie uprawnień budowlanych izba wzywa, w drodze postanowienia, osobę ubiegającą się o nadanie uprawnień budowlanych do uzupełnienia braków w terminie 30 dni.
Decyzję o odmowie nadania uprawnień budowlanych bez przeprowadzania egzaminu otrzyma kandydat, jeżeli nie uzupełni wniosku pomimo wezwania, jeżeli jego wykształcenie lub praktyka zawodowa nie spełniają wymagań, a także wtedy gdy stwierdzone zostanie podanie nieprawdziwych lub fałszywych danych w książce praktyki zawodowej lub w zaświadczeniu potwierdzającym odbycie praktyki za granicą.
Jaki egzamin
Egzamin na uprawnienia budowlane składa się z części pisemnej, przeprowadzanej w formie testu, oraz części ustnej i obejmuje sprawdzenie: znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej.
W zależności od posiadanego wykształcenia i zakresu odbytej praktyki zawodowej egzamin jest przeprowadzany na uprawnienia budowlane do:
- projektowania w danej specjalności;
- kierowania robotami budowlanymi w danej specjalności;
- projektowania i kierowania robotami budowlanymi w danej specjalności.
Egzamin jest przeprowadzany co najmniej dwa razy w roku, w terminach ustalanych przez izbę. Zawiadomienie o jego terminie izba doręcza listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, osobie ubiegającej się o uprawnienia budowlane, co najmniej na miesiąc przed tym terminem.
Negatywny wynik części pisemnej egzaminu powoduje niedopuszczenie do części ustnej egzaminu. Izba określa termin, po którego upływie osoba ubiegająca się o uprawnienia budowlane może ponownie przystąpić do egzaminu na uprawnienia budowlane. Termin ten nie może być krótszy niż trzy miesiące.
Wysokości opłat
Za postępowanie kwalifikacyjne z tytułu kwalifikowania wykształcenia i praktyki zawodowej oraz przeprowadzenia egzaminu pobierana jest opłata w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia. Natomiast ponowne przystąpienie do części ustnej egzaminu wiąże się z kosztem w wysokości 30 proc. minimalnej pensji.
Opłaty podlegają zwrotowi w przypadku usprawiedliwionego niestawienia się na egzamin lub usprawiedliwionego odstąpienia od egzaminu.
Piotr Rogowiecki ekspert Pracodawcy RP
Komentuje Piotr Rogowiecki, ekspert Pracodawcy RP
Wykonywanie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie to zajęcie odpowiedzialne. Przede wszystkim dlatego, że wiąże się z bezpieczeństwem ludzi – źle zaprojektowany budynek może się po prostu zawalić. Taki sam skutek może spowodować nieprawidłowo prowadzony nadzór.
Dlatego ustawodawca, tworząc system uprawnień w zakresie techniczno-budowlanym, położył szczególny nacisk na kompetencje kandydatów do wykonywania samodzielnych funkcji w budownictwie.
