Strony stosunku pracy nie muszą ingerować w kwestię sądu właściwego do rozstrzygania ewentualnego sporu. W takiej sytuacji decydują zasady ogólne z kodeksu postępowania cywilnego.
Zasady ogólne
Na podstawie art. 27 § 1 kodeksu postępowania cywilnego powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. W przypadku osoby prawnej lub innego podmiotu niebędącego osobą fizyczną pozew składa się według miejsca ich siedziby. Gdy dotyczy on sporu z prawa pracy, niezwykle ważny jest art. 461 § 1 k.p.c. będący przepisem szczególnym.
Stanowi on, że powództwo w takich sprawach może być wytoczone przed sąd właściwości ogólnej pozwanego lub w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana albo w którego okręgu znajduje się zakład pracy. Przepis ten precyzuje, że do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą sprawy z zakresu prawa pracy:
- o ustalenie istnienia stosunku pracy,
- o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy,
- o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia,
- o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy a także
- dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane.
Są ograniczenia
Prawo do umownego ustalania sądu wynika z art. 46 § 1 k.p.c. Według tego przepisu strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej. Ponadto strony mogą ograniczyć w umowie prawo wyboru pomiędzy kilku sądami właściwymi dla takich sporów.
Umowne oznaczenie sądu powszechnego może zmieniać wyłącznie jego właściwość miejscową, a nie rzeczową. Tak więc nie jest dopuszczalne, aby w angażu ustalić, że sprawę, którą zgodnie z przepisami k.p.c. powinien badać sąd rejonowy, będzie rozpatrywał sąd okręgowy.
Przykład 1
Strony umowy o pracę ustaliły w umowie o pracę, że wszelkie spory w tym zakresie między nimi będzie rozstrzygał Sąd Okręgowy w Warszawie.
Skierowanie sprawy do tego sądu, w przypadku gdy do jej rozpoznania jest właściwy miejscowo – według zasad ogólnych – sąd rejonowy, spowoduje przekazanie tej sprawy sądowi rejonowemu.
Kodeks postępowania cywilnego nie dopuszcza także zmiany właściwości wyłącznej sądu.
Skoro w przepisach wyznaczających jeden sąd właściwy do rozpoznania danej sprawy (np. powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości oraz powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia) nie ma mowy o sporach z zakresu prawa pracy, określenie sądu właściwego miejscowo jest możliwe i skuteczne również w takich sprawach.
Odpowiedni zapis może znaleźć się w umowie o pracę lub w odrębnej umowie, która kompleksowo będzie regulowała tę kwestię.
Nie będzie przekazania
Wyznaczenie sądu właściwego miejscowo nie zawsze jednak będzie powodowało rozpoznanie sprawy przez ten sąd.
Przykład 2
Pan Kazimierz jest zatrudniony w spółce akcyjnej z siedzibą w Katowicach. Swoją pracę ankietera wykonuje jednak na terenie Suwałk. W umowie o pracę strony ustaliły, że właściwy do rozstrzygania sporów wynikających z tej umowy będzie sąd powszechny w Katowicach.
W marcu 2011 pan Kazimierz otrzymał wypowiedzenie umowy. Nie zgadzając się z decyzją pracodawcy, złożył do Sądu Rejonowego w Suwałkach odwołanie z żądaniem przywrócenia do pracy.
Pracodawca, powołując się na treść zawartej umowy o pracę, złożył wniosek o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Katowicach, jako właściwemu do rozpoznania sprawy.
W sytuacji z przykładu 2, mimo istnienia odpowiedniego zapisu w umowie, może nie dojść do przekazania sprawy sądowi określonemu w umowie. Zgodnie z art. 8 kodeksu pracy nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Dlatego sąd może uznać, że rozpoznanie sprawy w Katowicach byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ograniczałoby bowiem prawa pracownika do udziału w sprawie i zmuszałoby go do ponoszenia znacznych kosztów związanych z podróżą i noclegiem.
Zatem wskazując w umowie o pracę sąd właściwy do rozpoznania sprawy, należy się liczyć się z tym, że ostatecznie sprawa może zostać rozpoznana przez sąd właściwy, określony zgodnie z przepisami k.p.c.
Autor jest adwokatem, współpracuje z Legal & Strategic Support Team LSST.pl
Zobacz więcej w serwisie:
»
Pracodawca i pracownik w sądzie
