Ogólnego urlopu bezpłatnego nie włączamy do okresów pracy, od których zależy prawo i wymiar urlopu wypoczynkowego, co potwierdza art. 174 § 2 w związku z art. 154[sup]1 [/sup]k.p.

Szczególne urlopy bezpłatne wchodzą natomiast do tego stażu, jeśli tak postanawia odrębny przepis je ustanawiający. Ponadto wszystkie urlopy bezpłatne, bez względu na ich rodzaj, wywierają na wypoczynek identyczne skutki.

[srodtytul]Zredukowane wczasy[/srodtytul]

Zatrudniony przebywający 1 stycznia na urlopie bezpłatnym, trwającym w nowym roku kalendarzowym minimum miesiąc, nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego za ten rok. Następuje to dopiero w momencie jego powrotu do pracy, kiedy to wypoczynek rozliczymy proporcjonalnie do okresu pozostałego do końca roku bądź terminowego angażu.

Wynika tak z art. 155[sup]2[/sup] § 1 w związku z art. 155[sup]1[/sup] § 1 pkt 2 k.p. Przyjmujemy wówczas, że miesiąc pracy to 1/12 rocznego wymiaru urlopu wypoczynkowego, niepełny miesiąc pracy zaokrąglamy do całego miesiąca, a niepełny dzień urlopu wypoczynkowego do pełnego dnia.

[b]Uwaga! [/b]Podwładnemu, który był na urlopie bezpłatnym (ogólnym albo szczególnym) na przełomie lat, zmniejszamy jedynie urlop wypoczynkowy za rok kalendarzowy powrotu do pracy.

[ramka][b]Przykład 4[/b]

Pani Joanna, zatrudniona na czas nieokreślony, ma prawo do 20 dni urlopu wypoczynkowego rocznie.

Od 17 kwietnia 2010 r. do 16 marca 2011 r. jest na urlopie bezpłatnym, udzielonym jej na podstawie art. 174 k.p., a potem chce wrócić do pracy.

Za 2010 r. należy jej się urlop wypoczynkowy w pełnym wymiarze, a za 2011 r. proporcjonalny do 10 miesięcy zatrudnienia liczonego od chwili powrotu do pracy (niepełny miesiąc pracy uznajemy za pełny) do 31 grudnia br.

W 2011 r. będzie miała więc do dyspozycji 17 dni roboczych wypoczynku [(10 x 20 dni) : 12].

Gdy podwładny wziął np. roczny urlop bezpłatny w ubiegłym roku kalendarzowym, a obejmujący w danym roku przynajmniej miesiąc, i nie wraca już do pracy, to nie ma prawa ani do proporcjonalnego urlopu wypoczynkowego za rok, w którym urlop bezpłatny się skończy, ani do pieniężnego ekwiwalentu z tego tytułu ([b]uchwała SN z 25 września 1980 r., V PZP 2/80[/b]).

Oczywiście należy mu się wypoczynek za rok, w którym rozpoczął urlop bezpłatny.

Inaczej postępujemy, jeśli np. pracownik uzyskał 1 stycznia 2011 r. kolejny urlop wypoczynkowy, poszedł na minimum miesięczny urlop bezpłatny, po czym wrócił do pracy jeszcze w tym samym roku kalendarzowym.

Z wymiaru wypoczynku ujmujemy w takiej sytuacji 1/12 rocznej puli za każdy miesiąc korzystania z urlopu bezpłatnego. Niepełny dzień urlopu wypoczynkowego zaokrąglamy przy tym do pełnego dnia.[/ramka]

[ramka][b]Przykład 5[/b]

Pan Krzysztof, zatrudniony na 3/4 etatu, pracuje dłużej niż 10 lat. Przysługuje mu zatem 20 dni urlopu wypoczynkowego rocznie [(26 dni rocznego wymiaru dla pełnego etatu x 3) : 4].

Załóżmy, że od 11 marca do 10 czerwca 2011 r. będzie na urlopie bezpłatnym w celu wykonywania pracy w innym zakładzie (art. 174[sup]1[/sup] k.p.).

Spowoduje to uszczuplenie jego urlopu wypoczynkowego za 2011 r. do 17 dni, co wynika z rachunków:

(2/12 x 20 dni) = 3,33 dnia

20 dni – 3,33 dnia = 16,67 dnia, po zaokrągleniu 17 dni

Oczywiście pod warunkiem że w 2011 r. przed rozpoczęciem urlopu bezpłatnego pan Krzysztof nie przebywał na urlopie wypoczynkowym. Jeśli tak, to wykorzystane dni wypoczynku trzeba odjąć z puli 17 dni urlopowych.[/ramka]

[srodtytul]Za czas niedyspozycji zdrowotnej [/srodtytul]

Choroba przypadająca w trakcie urlopu bezpłatnego nie powoduje jego przerwania ani odpowiedniego wydłużenia [b](wyrok SN z 30 sierpnia 1973 r., I PR 408/73)[/b]. Będąc na takim urlopie, pracownik nie pozostaje w ubezpieczeniu chorobowym.

Dlatego za czas niedyspozycji zdrowotnej przypadającej podczas takiego urlopu zatrudniony nie zachowuje prawa ani do wynagrodzenia chorobowego, ani do zasiłków. Wynika tak z art. 12 ust. 2 pkt 1 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2010/DU2010Nr%2077poz%20512.asp]ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.[/link], dalej ustawa zasiłkowa) oraz z [b]uchwały SN z 12 czerwca 2002 r. (III UZP 4/02).[/b]

Jeśli urlop bezpłatny rozciąga się na część okresu, z jakiego ustalamy podstawę wymiaru wynagrodzenia bądź zasiłku chorobowego, podstawę wymiaru ustalamy na zasadach ogólnych, w tym według art. 38 ustawy zasiłkowej. Wyłączamy więc wynagrodzenie za miesiące, kiedy podwładny przepracował mniej niż połowę obowiązującego go wymiaru czasu pracy z powodu pobytu na urlopie bezpłatnym.

Analogicznie przyjmujemy natomiast po uzupełnieniu pensje za miesiące, kiedy przepracował minimum połowę czasu pracy. Wyjątkowo uwzględniamy wyrównane wynagrodzenia za wszystkie miesiące, w których z tej przyczyny przepracował mniej niż 1/2 wymiaru czasu pracy.

Gdy zatrudniony był na urlopie bezpłatnym przez cały okres, z którego szacujemy podstawę wymiaru świadczenia chorobowego, przysługuje mu płaca, jaką powinien otrzymać za pracę zgodnie z jego angażem. Stosujemy wtedy art. 37 ustawy zasiłkowej [b](wyrok SN z 27 września 2006 r., I UK 54/ 06)[/b], wliczając do podstawy wymiaru:

- wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości określone w umowie o pracę bądź innym akcie ustanawiającym stosunek pracy,

- kwotę zmiennych składników poborów w średniej wysokości wypłaconej pracownikom zatrudnionym na takim samym bądź podobnym stanowisku za miesiąc powstania niezdolności do pracy.

[ramka][b]Przykład 6[/b]

Pani Ewelina jest etatowym przedstawicielem handlowym. Otrzymuje 2700 zł pensji zasadniczej i prowizję od sprzedaży. Od 1 lutego 2010 r. do końca stycznia 2011 r. przebywała na urlopie bezpłatnym.

Zachorowała w lutym br. zaraz po powrocie do pracy. Podstawę wymiaru należnego jej wynagrodzenia chorobowego ustalamy z okresu 1 lutego 2010 r. – 31 stycznia 2011 r.

Do podstawy wymiaru za każdy z tych miesięcy wliczamy:

- 2700 zł stałej płacy zasadniczej wskazanej w umowie o pracę,

- kwotę średniej prowizji wypłaconej przez spółkę pozostałym dwóm handlowcom w lutym 2011 r.; załóżmy, że jest to 3250 zł.

Za każdy miesiąc z okresu referencyjnego do podstawy wymiaru świadczenia chorobowego przyjmujemy zatem wartość 5134,26 zł [5950 zł – (5950 zł x 13,71 proc.)]. [/ramka] Wyjątek stanowi urlop bezpłatny udzielony nie z inicjatywy pracownika i bez jego pisemnego wniosku. Taki urlop jest nieskuteczny, a osoba chorująca w jego trakcie nabywa prawo do świadczeń chorobowych [b](cytowany wyrok SA w Łodzi z 15 października 1996 r.).[/b]

[ramka][b]Kontrowersyjne zagadnienia[/b]

Istnieje kilka zagadnień związanych z urlopem bezpłatnym, które wzbudzają kontrowersje i nie wydają się dostatecznie rozstrzygnięte do dziś. Najważniejsze z nich to uzyskanie odpowiedzi na pytania:

- Czy na pracownika będącego na urlopie bezpłatnym naliczamy odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych?

Eksperci mają różne stanowiska. W świetle przepisów podstawę naliczenia odpisu stanowi przeciętna planowana liczba pracowników (§ 1 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Rozporzadzenia/2009/DU2009Nr%2043poz%20349.htm]rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczenia odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, DzU nr 43, poz. 349)[/link].

Skoro więc mowa o pracownikach (a nie o okresie zatrudnienia), to bez wątpienia osoba na urlopie bezpłatnym zachowuje taki status. Dlatego, moim zdaniem, nie wolno jej pomijać. Zwiększa ona zatem pulę pracowników, na których dokonujemy odpisu na zfśs.

- Czy urlop bezpłatny wliczamy do karencji, kiedy to podwładny podnoszący kwalifikacje zawodowe z inicjatywy bądź za zgodą pracodawcy musi przez jakiś czas po zakończeniu nauki pozostawać w zatrudnieniu, maksymalnie jednak przez trzy lata?

W mojej opinii ogólnego urlopu bezpłatnego nie wliczamy do karencji. Uwzględniamy w niej tylko szczególne urlopy bezpłatne zaliczane na poczet pracowniczych uprawnień na mocy odrębnych przepisów. Możliwość włączenia niektórych szczególnych urlopów bezpłatnych traktuję przy tym jako swoiste uszczuplenie okresu karencji, czyli jako rodzaj pracowniczego uprawnienia.

Podwładny pozostaje wówczas w „czynnym” zatrudnieniu po zakończeniu podnoszenia kwalifikacji odpowiednio krócej o okres pobytu na urlopie bezpłatnym. Nie brak jednak ekspertów, którzy twierdzą inaczej.[/ramka]

[ramka][b]Zasady ochrony identyczne dla wszystkich [/b]

Wprawdzie art. 41 k.p. zakazuje wręczania wypowiedzenia zarówno definitywnego, jak i zmieniającego w czasie przebywania na urlopie bezpłatnym, ale nie daje to gwarancji zachowania pracy w razie redukcji grupowych. W trakcie zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników w trybie grupowym mamy prawo dać urlopowiczowi wypowiedzenie zmieniające, np. z propozycją obniżenia płacy w dowolnej chwili.

Stanowi tak art. 5 ust. 4 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2003/DU2003Nr%2090poz%20844.asp]ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.[/link], dalej ustawa o zwolnieniach grupowych).

Jednak wypowiedzenie ostateczne możemy mu wręczyć dopiero w czasie urlopu bezpłatnego trwającego co najmniej trzy miesiące. Odpowiednio ochrona ta obowiązuje również w trakcie indywidualnych redukcji z przyczyn niedotyczących pracowników.

Żadnej osłony nie mają natomiast podwładni korzystający z urlopów bezpłatnych zatrudnieni w zakładach podlegających upadłości bądź likwidacji. Nie wiążą wówczas żadne przepisy o wzmożonych gwarancjach zatrudnienia, a więc wolno takim pracownikom przekazać zarówno wypowiedzenie definitywne, jak i zmieniające.[/ramka]

[b]Czytaj też artykuł [link=http://www.rp.pl/artykul/613774.html]Bezpłatne urlopy zwykle uszczuplą uprawnienia i świadczenia[/link][/b]

[ramka] [b]Zobacz więcej [link=http://www.rp.pl/temat/56581.html]o urlopie bezpłatnym[/link][/b][/ramka]