[b]Żona naszego czytelnika dostała propozycję przejścia z etatu na samozatrudnienie. Ma przy tym wykonywać te same czynności co obecnie. Czy musi się zgodzić?[/b]
[i][b]Odpowiada Krzysztof Topolewski, adwokat w kancelarii P.J. Sowisło & Topolewski Spółka Komandytowa:[/b][/i]
Pracodawca nie może zmusić pracownika do rozwiązania stosunku pracy i przejścia na tzw. samozatrudnienie. Rozwiązanie umowy o pracę i zastąpienie jej świadczeniem usług przez pracownika jest wprawdzie dopuszczalne – ale tylko w sytuacji, gdy wiąże się to z faktycznym podjęciem działalności gospodarczej przez byłego pracownika, a przede wszystkim, jeżeli na taką formę współpracy faktycznie decydują się obie strony.
W takim wypadku pracodawca i pracownik rozwiązują stosunek pracy (np. w drodze porozumienia stron). Następnie pracownik rejestruje własną działalność gospodarczą. Za świadczone usługi otrzymuje wynagrodzenie na podstawie wystawianych faktur lub rachunków, jak każdy przedsiębiorca.
Warto jednak pamiętać, iż osoby, które rozpoczynają wykonywanie działalności gospodarczej i wykonują ją na rzecz byłego pracodawcy, nie skorzystają z prawa do opłacania niższych składek ZUS, jeśli zakres świadczonych usług pokrywa się z treścią stosunku pracy łączącego poprzednio pracownika i pracodawcę (art. 18a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333804]ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych[/link]).
Zarazem, przedsiębiorca uzyskujący przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego pracodawcy traci prawo do opodatkowania podatkiem liniowym, jeżeli świadczył odpowiadające tym usługom czynności w ramach stosunku pracy w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy (art. 9a ust. 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych[/link]).
[b]Sytuacja pracownika może się okazać niekorzystna także z innych powodów. Ponosi on np. samodzielną odpowiedzialność za naruszenia przepisów o ubezpieczeniach społecznych lub przepisów podatkowych. Co jeszcze? [/b]
Nie posiada również prawa do płatnego urlopu, okresu wypowiedzenia, wynagrodzenia za nadgodziny, dodatków itp. uprawnień przysługujących osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Pracownik – kobieta nie otrzyma zasiłku macierzyńskiego, jeżeli nie będzie samodzielnie opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe.
Nie oznacza to wprawdzie, iż pracownik nie otrzyma rekompensaty (np. finansowej) od pracodawcy, jednakże pracodawca nie jest do niczego zobowiązany. W każdej chwili może też zakończyć współpracę z pracownikiem.
[b]Co jeśli żona czytelnika na skutek odmowy straci posadę?[/b]
Jeżeli skutkiem odmowy pracownika podjęcia pracy w formie samozatrudnienia będzie rozwiązanie stosunku pracy, pracownik może się odwołać do sądu pracy, występując o odszkodowanie lub przywrócenie do pracy.
W razie wyrażenia zgody pod przymusem, np. z obawy przed utratą pracy, może się uchylić od skutków tej zgody oraz wystąpić o ustalenie, iż strony łączy stosunek pracy.
Zawarcie przez pracodawcę z pracownikiem umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których zawarta powinna być umowa o pracę, a także rażąco naruszające prawo rozwiązanie stosunku pracy mogą być ponadto uznane za wykroczenie i ukarane grzywną do 30 tys. zł (art. 281 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]).
Ponadto rozwiązanie stosunku pracy może być uznane za dyskryminację pracownika (art. 18[sup]3b[/sup] kodeksu pracy), a towarzyszące temu zachowanie pracodawcy może również nosić cechy mobbingu (art. 94[sup]3[/sup] k.p.). Niekiedy zachowania pracodawcy mogą być również zakwalifikowane jako przestępstwo w rozumieniu [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6E7BD714D78073CEB65D53ECF7751266?id=74999]kodeksu karnego[/link] (np. art. 218 k.k. lub 219 k.k.).