Wprowadziła je do kodeksu pracy [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=73800]nowela z 2 lutego 1996 r. (DzU z 1996 r. nr 24, poz. 110 ze zm.)[/link]. Dodane art. 101[sup]1[/sup] – 101[sup]4[/sup] przewidują możliwość zawierania między pracodawcą i podwładnymi umów o zakazie konkurencji obowiązującym w trakcie zatrudnienia oraz w ograniczony sposób po jego ustaniu.

I tak [b]w zakresie określonym w odrębnej umowie pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec szefa ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie dla podmiotu prowadzącego taką działalność[/b] (art. 101[sup]1[/sup] § 1 kodeksu pracy). Zakaz taki może też obowiązywać pracownika mającego dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić firmę na szkodę, w razie zawarcia z pracodawcą umowy o zakazie konkurencji także po ustaniu stosunku pracy.

[b]Nie tylko kodeks pracy reguluje obecnie zakaz konkurencji, ale również inne ustawy dotyczące w pewnym zakresie stosunku pracy.[/b]

Kodeks pracy w tej kwestii odsyła w art. 101[sup]4[/sup] do odrębnych przepisów, mówiąc, że w nie nie ingeruje. Oznacza to, że szczegółowe regulacje stosujemy niezależnie od wymienionych przepisów kodeksu pracy. Zwykle źródłem (warunkiem obowiązywania) tych innych zakazów są ustawy, a nie – jak przy zakazie konkurencji przewidzianym w kodeksie pracy – umowa. By mówić o równoległym stosowaniu zakazu konkurencji z kodeksu pracy i innych ustaw, adresatem zakazu musi być pracownik związany stosunkiem pracy z podmiotem, na rzecz którego jest ustanawiany zakaz. Zasadniczym celem pozakodeksowych regulacji jest ochrona interesów pracodawcy, który wskutek braku takich przepisów stałby się konkurentem dla swojego podwładnego.

[b]Przykładowe przepisy odrębne wprowadzające zakaz konkurencji to:[/b]

- art. 11 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=170546]ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (DzU z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.) [/link]

Określa on szczególny przypadek ustawowego zakazu konkurencji – tzw. nieuczciwą konkurencję. Jest nią przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli czyn ten zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumiemy z kolei nieujawnione do publicznej wiadomości informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne mające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Zakazem są objęte m.in. osoby, które świadczyły pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, w ciągu trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy. Czyn nieuczciwej konkurencji i zakaz takiej konkurencji rozumiemy więc bardzo szeroko. Obejmuje nie tylko pracownika, ale nawet byłego pracownika, bez konieczności zawierania odrębnej umowy.

- [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=133014]kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)[/link]

Ustanawia szeroki zakaz konkurencji dla wspólników spółek osobowych i kapitałowych. Wspólnik w spółce jawnej, partnerskiej oraz komandytowo-akcyjnej jest obowiązany powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. W trakcie likwidacji dotyczy to także likwidatora. Inna rzecz, że osoby te nie pozostają ze spółką w stosunku pracy. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 211 k.s.h.) i w akcyjnej (art. 380 k.s.h.) zakaz wiąże członków zarządu i polega na niedopuszczaniu do zajmowania się interesami konkurencyjnymi oraz na uczestnictwie kapitałowym w spółkach konkurencyjnych bez zgody spółki. W spółce akcyjnej zakaz konkurencji dotyczy również członków rady nadzorczej delegowanych do stałego, indywidualnego wykonywania nadzoru, którzy otrzymują osobne wynagrodzenie ustalone przez walne zgromadzenie. W świetle art. 390 § 3 k.s.h. stosujemy do nich taki sam zakaz konkurencji, jakiemu podlegają członkowie zarządu.

- art. 15 ust. 2 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=165971]prawa bankowego z 29 sierpnia 1997 r. (DzU z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.)[/link]

Zabrania członkom zarządów lub rad nadzorczych zajmowania się działalnością konkurencyjną, w szczególności posiadania statusu członka zarządu lub rady nadzorczej innego banku, chyba że jego akcjonariuszem jest bank państwowy. Analogiczny przepis odnośnie do banków spółdzielczych zawiera [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=133394]ustawa z 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (DzU z 2000 r. nr 119, poz. 1252 ze zm.)[/link]. Zgodnie z jej art. 22 członkowie zarządów i rad nadzorczych banków spółdzielczych, zarządów i rad nadzorczych banków zrzeszających, jak też osoby zajmujące stanowiska kierownicze w tych podmiotach nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi. Ustawa ta posługuje się jednak pojęciem „konkurencyjne interesy” zamiast „działalność konkurencyjna” (zobacz uwagi poniżej).

- art. 56 § 3 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=171204]prawa spółdzielczego z 16 września 1982 r. (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 188, poz. 1848 ze zm.)[/link]

Członkom rady i zarządu nie wolno się zajmować interesami konkurencyjnymi wobec spółdzielni, a zwłaszcza uczestniczyć jako wspólnicy lub członkowie władz przedsiębiorców prowadzących działalność konkurencyjną wobec spółdzielni.

- [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=184117]ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (DzU z 2006 r. nr 216, poz. 1584) [/link]

Nakłada zakaz prowadzenia pewnego rodzaju działalności przez osoby spełniające funkcje publiczne. Chociaż nie ma tu mowy wprost o zakazie konkurencji, to przynajmniej w niektórych sytuacjach ograniczenie to wynika z chęci wyeliminowania sprzeczności interesów ekonomicznych pracodawcy oraz innych podmiotów.

- [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167147]ustawa z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 171, poz. 1397 ze zm.)[/link]

Przewiduje szczególną formę zakazu konkurencji. Ogranicza członków rad nadzorczych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa w zakresie wykonywania zajęć, które pozostawałyby w sprzeczności z ich obowiązkami albo mogłyby wywołać podejrzenie o stronniczość lub interesowność. Z kolei według art. 42 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=166429]ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 112, poz. 981 ze zm.)[/link] dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, jego zastępca, główny księgowy, osoby zatrudnione na stanowiskach równorzędnych oraz członkowie rady pracowniczej nie mogą mieć udziałów lub akcji przedsiębiorców tworzonych przez to przedsiębiorstwo, a także pozostawać w nich w stosunku pracy ani świadczyć pracy na ich rzecz na podstawie innego tytułu prawnego.

[i]Autorami poradnika są:

Arkadiusz Sobczyk, radca prawny w kancelarii Arkadiusz Sobczyk i współpracownicy w Krakowie, Agnieszka Śniegowska, prawnik w tej kancelarii[/i]