Będzie tak wtedy, gdy o zasadach opodatkowania decyduje to, czy nieruchomość jest zajęta na prowadzenie działalności gospodarczej. Oficjalne zawieszenie prowadzenia firmy umożliwi od 20 września br. nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. O tym, jakie będzie miała skutki w podatkach dochodowych, ryczałcie i podatku VAT, pisaliśmy w DF z 14/15 sierpnia. Nowelizacja nie modyfikuje przepisów regulujących opodatkowanie nieruchomości (przede wszystkim ustawa o podatkach i opłatach lokalnych, dalej ustawa, a także ustawa o podatku rolnym oraz ustawa o lasach). Nie oznacza to jednak, że zawieszenie działalności gospodarczej pozostaje bez wpływu na wysokość obciążeń tymi podatkami.

Największy podatek płacimy od nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Pod tym pojęciem art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy rozumie, z nielicznymi wyjątkami, grunty, budynki i budowle będące w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą. Nie ma więc znaczenia to, czy dana nieruchomość jest faktycznie wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej, o sposobie opodatkowania przesądza pozostawanie nieruchomości w posiadaniu przedsiębiorcy. Zawieszenie działalności gospodarczej nie zmieni faktu, że nieruchomości cały czas są w posiadaniu przedsiębiorcy. W związku z tym należy w dalszym ciągu traktować je jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zawieszenie działalności będzie miało jednak znaczenie dla zasad opodatkowania w tych wszystkich przypadkach, w których ustawodawca posługuje się pojęciem „zajęcie na prowadzenie działalności gospodarczej”. Jeśli przepisy mówią o zajęciu nieruchomości na prowadzenie działalności, to musi być ona faktycznie wykonywana.

Pojęcie „zajęcie na prowadzenie działalności gospodarczej” znajdziemy w art. 5 oraz art. 7 ustawy. Pierwszy z tych przepisów w zakresie opodatkowania budynków wskazuje m.in.

- na wyższe opodatkowanie budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej (do 19,01 zł od 1 mkw., gdy budynki mieszkalne, których na działalność gospodarczą się nie zajmuje, obciążone są podatkiem według maksymalnej stawki 0,59 zł od 1 mkw.);

- preferencyjne opodatkowanie (do 3,84 zł od 1 mkw. zamiast 19,01 zł od 1 mkw.) budynków lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych.

Tak więc zawieszenie działalności gospodarczej może skutkować wyższym lub niższym opodatkowaniem.

Przedsiębiorca prowadzi w części budynku mieszkalnego działalność gospodarczą. Obecnie jest ona, jako zajęta na prowadzenie działalności gospodarczej, opodatkowana według stawki dla budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wynikającej z odpowiedniej uchwały rady gminy, w 2008 r. nie wyższej niż 19,01 zł od 1 mkw. rocznie. Zawieszenie działalności spowoduje, że część budynku mieszkalnego nie będzie już zajmowana na działalność gospodarczą, co przełoży się na jej niższe opodatkowanie – stawka roczna do 0,59 zł od 1 mkw., właściwa dla budynków mieszkalnych.

Przykład

Lekarz wykonujący indywidualną praktykę zawiesza prowadzenie działalności gospodarczej. Lokal, w którym wykonywał świadczenia zdrowotne, jako zajęty na tego rodzaju działalność, korzystał z preferencyjnego opodatkowania (stawka maksymalna do 3,84 zł od 1 mkw.). W razie zawieszenia działalności lokal nadal będzie w posiadaniu przedsiębiorcy, ale nie będzie już zajmowany na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych. W związku z tym będzie opodatkowany jak każdy lokal pozostający w posiadaniu przedsiębiorcy, a więc według maksymalnej stawki rocznej do 19,01 zł od 1 mkw.

To, czy nieruchomość jest zajęta na prowadzenie działalności gospodarczej, ma także znaczenie przy korzystaniu ze zwolnień, przede wszystkim na podstawie art. 7 ust. 1 i 2 ustawy, ale również zgodnie z uchwałami rad gmin podejmowanymi na podstawie art. 7 ust. 3. Zasadą jest, że przy niektórych kategoriach zwolnień ich zastosowanie jest wyłączone w zakresie nieruchomości zajmowanych na prowadzenie działalności gospodarczej. Przykładowo, zgodnie z art. 7 ust. 1 i 2 ustawy, zwalnia się z podatku od nieruchomości:

- grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyjątkiem części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej (art. 7 ust. 1 pkt 6);

- grunty stanowiące nieużytki, użytki ekologiczne, grunty zadrzewione i zakrzewione, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej (art. 7 ust. 1 pkt 10);

- uczelnie, zwolnienie nie dotyczy przedmiotów opodatkowania zajętych na działalność gospodarczą (art. 7 ust. 2 pkt 1).Z powyższego wynika, że w niektórych sytuacjach zawieszenie działalności może skutkować zwolnieniem od podatku posiadanych nieruchomości.

Przedsiębiorca posiada hotel oraz restaurację, które znajdują się w zabytkowym obiekcie, wpisanym indywidualnie do rejestru zabytków. Przedsiębiorca opłaca od niego podatek od nieruchomości według najwyższych stawek właściwych dla budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Budynek ten, chociaż jest zabytkiem wpisanym do rejestru, wobec wykorzystywania go do działalności gospodarczej (zajęcie) nie może korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy. Jeśli jednak działalność zostanie zawieszona, odpadnie negatywna przesłanka zastosowania zwolnienia. Zatem obiekt będzie mógł być w całości zwolniony od podatku.

Będące w posiadaniu przedsiębiorcy budowle, jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy, są opodatkowane także w czasie jej zawieszenia. Wątpliwości mogą natomiast powstać w związku z tym, że w okresie przerwy w działalności nie możemy ich amortyzować. Tymczasem, jak mówi art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy, podstawą opodatkowania dla budowli jest ich wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę do obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.

Jeżeli budowli nie amortyzujemy, podstawą opodatkowania jest ich wartość rynkowa, określona przez podatnika na dzień powstania obowiązku podatkowego (art. 4 ust. 5 ustawy).

Czy w przypadku składników majątku, które nie są używane i amortyzowane na skutek zawieszenia działalności, podstawę opodatkowania stanowi ich wartość początkowa, przyjmowana na potrzeby amortyzacji, czy też wartość rynkowa, którą powinien ustalić podatnik? Wbrew literalnej wykładni art. 4 ust. 5 ustawy trudno przyjąć, że brak odpisów amortyzacyjnych w okresie zawieszenia działalności gospodarczej skutkuje koniecznością ustalenia wartości rynkowej budowli dla celów opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Budowla przedsiębiorcy jest bowiem wpisana w ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, ma określoną wartość początkową, podlegała i będzie podlegać amortyzacji. W związku z tym podatek od nieruchomości powinien być naliczony od jej wartości wynikającej z ewidencji, a więc na dotychczasowych zasadach.

Grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych oraz lasy, nawet w przypadku ich posiadania przez przedsiębiorców, podlegają co do zasady opodatkowaniu stosunkowo niskim podatkiem rolnym lub leśnym. Wyjątkiem jest sytuacja, w której tego rodzaju grunty są zajmowane na prowadzenie działalności gospodarczej. W tych wypadkach są obciążone podatkiem od nieruchomości, naliczanym według najwyższych stawek.

Skoro więc o zmianie zasad opodatkowania użytków rolnych oraz gruntów leśnych pozostających w posiadaniu przedsiębiorców przesądza zaprzestanie ich wykorzystywania do prowadzenia działalności gospodarczej, to zawieszenie działalności będzie skutkowało zmniejszeniem obciążeń podatkowych. Jeśli bowiem na takich gruntach zaprzestano prowadzenia działalności, będą opodatkowane niskim podatkiem rolnym lub leśnym w miejsce wysokiego podatku do nieruchomości.

Przedsiębiorca na gruntach sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne (np. pod symbolem B-R właściwym dla gruntów rolnych zabudowanych) prowadzi skład materiałów budowlanych. Grunty te, chociaż stanowią użytki rolne, ze względu na ich zajęcie na prowadzenie działalności gospodarczej są obciążone podatkiem od nieruchomości. W razie zawieszenia działalności, z czym powinno się wiązać zaprzestanie jej wykonywania na tym gruncie, będzie on podlegał opodatkowaniu podatkiem rolnym.

Zawieszenie działalności gospodarczej będzie wywierać skutki prawne od pierwszego dnia miesiąca następującego po tym, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o zawieszenie, do ostatniego dnia miesiąca, w którym przekazał wniosek o jej wznowienie. Również z ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (a także o podatku rolnym oraz z ustawy o lasach) wynika, że zmiany co do opodatkowania mają miejsce od pierwszego dnia następnego miesiąca. Wystąpienie zdarzeń wpływających na zasady rozliczania powoduje także obowiązek złożenia we właściwym organie podatkowym przez osoby fizyczne informacji podatkowej. Natomiast podatnicy będący osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi, w tym spółkami, nieposiadającymi osobowości prawnej, muszą złożyć korekty deklaracji na podatek rolny, leśny lub od nieruchomości.

Warto też pamiętać, że gminne organy podatkowe nie będą miały informacji o zawieszeniu i wznowieniu działalności w przypadku przedsiębiorców podlegających obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. W interesie podatnika robiącego przerwę w prowadzeniu firmy jest więc dopełnienie ustawowego obowiązku złożenia deklaracji lub jej korekty bądź informacji o właściwym podatku.

Autor jest doktorem nauk prawnych, asystentem w Katedrze Prawa Podatkowego na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku