Rozpoczęcie lub zakończenie podróży służbowej może się pokrywać z rozpoczęciem lub zakończeniem urlopu. Może to być rozwiązanie korzystne dla firmy i podwładnego w sytuacji, gdy miejsce docelowe wyjazdu służbowego znajduje się w pobliżu miejsca wypoczynku. W praktyce zdarza się jednak, że zaplanowany wyjazd zbiega się w czasie z ostatnim dniem zwolnienia lekarskiego.

Czytaj także: Czas pracy w delegacji a realizacja zadania

Dojazd a czas pracy

Czas podróży służbowej, rozumianej jako przemieszczanie się z jednego miejsca do drugiego, nie stanowi czasu pracy. Dlatego wyjazd służbowy rozumiany w sensie podróżowania może mieć miejsce poza godzinami normalnego wykonywania pracy. Dojazdu czy powrotu nie wlicza się do czasu pracy. Przykładowo, pracownik wyjeżdża w podróż służbową w niedzielę, a pracę podczas delegacji rozpoczyna w poniedziałek. Niedzielnej podróży nie wlicza się do czasu pracy.

Czas podróży służbowej zalicza się jednak do czasu pracy, jeżeli przypada w harmonogramowych godzinach pracy pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2005 r., II PK 265/04, OSNP 2006, Nr 5-6, poz. 76).

Natomiast wyjazd służbowy, podczas którego podwładny wykonuje polecenie służbowe, wlicza się do czasu pracy. W razie potrzeby pracodawca może taką delegację zlecić poza godzinami pracy, jednak z konsekwencjami wynikającymi ze zwiększonego świadczenia pracy. Przykładowo, pracownik w ramach niedzielnego wyjazdu służbowego prowadzi samochód, którym wiezie kolegów w ramach wspólnej delegacji. Wykonuje pracę, czas przejazdu wlicza się do czasu pracy. Zastosowanie znajdą zasady rekompensaty pracy w niedzielę.

Bezpośrednio przed lub po

Powyższe prowadzi do wniosku, że pracownik, który nie wykonuje pracy podczas delegacji, może wyjechać w podróż służbową ostatniego dnia urlopu. Niedopuszczalne jest natomiast polecenie rozpoczęcia podróży służbowej podczas urlopu, które uniemożliwi jego wykorzystanie albo wymusi skrócenie. Wówczas – jeżeli istotne jest zachowanie konkretnego terminu wyjazdu służbowego – pracodawca powinien skorzystać z opcji odwołania z urlopu.

Przykład:

Pracownik z Łodzi wypoczywał nad Bałtykiem. Jego urlop kończył się 29 sierpnia. Pracodawca wysłał go w podróż służbową samochodem do Wiednia. Spotkanie służbowe rozpoczynał w Wiedniu 30 sierpnia o godz. 9.00. Aby stawić się punktualnie, musiałby poświęcić cały dzień 29 sierpnia albo jego znaczną część na podróż służbową, co uniemożliwiłoby mu wykorzystanie dnia urlopu. Polecenie wyjazdu służbowego było nieprawidłowe. Jeśli delegacja w tym terminie była konieczna, firma powinna odwołać podwładnego z urlopu w trybie art. 167 k.p.

Przykład

Pracownik z Gdyni wypoczywał w Zakopanem do 2 września. Pracodawca wysłał go w podróż służbową do Nowego Sącza. Podróż miała miejsce 2 września wieczorem. Zadanie służbowe wykonywał 3 września od 8.00. Polecenie wyjazdu jest prawidłowe.

Podczas ZLA...

Pracownik nie może rozpocząć podróży służbowej podczas zwolnienia lekarskiego. Zwolnienie lekarskie jest wystawiane na dni, a nie na godziny pracy. Znaczenie ma tu aktywność pracownika poza godzinami, w których – zgodnie z harmonogramem – powinien wykonywać pracę, gdyby nie korzystał ze zwolnienia.

Art. 17 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1368 ze zm.) wskazuje bowiem sytuacje, kiedy pracownik traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego, tj.:

? wykonywanie w okresie niezdolności do pracy zarobkowej lub

? wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Utrata prawa do zasiłku chorobowego dotyczy tylko okresu objętego zaświadczeniem (zwolnieniem) lekarskim, w którym nastąpiło podjęcie pracy zarobkowej, a nie całego okresu zasiłkowego.

W powyższych sytuacjach podwładny traci także prawo do wynagrodzenia chorobowego. Art. 92 § 3 ust. 2 k.p. wskazuje bowiem wyraźnie, że wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego.

... lepiej nie wyjeżdżać

Podróż służbowa ma związek z wykonywaniem pracy zarobkowej. Nie należy jej więc rozpoczynać w dniu, na który jest wystawione zwolnienie lekarskie.

Pracą w rozumieniu komentowanego przepisu jest praca w potocznym tego słowa znaczeniu. Obie sytuacje ZUS interpretuje rygorystycznie. Dlatego lepiej przesunąć wyjazd na później także w sytuacji, gdy podczas podróży pracownik nie będzie świadczył pracy, a zwolnienie lekarskie zawiera kod oznaczający „chory może chodzić".

Jeżeli wyjazd jest konieczny, należy skrócić zwolnienie lekarskie. Jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 17 lutego 2016 r. (III UZP 15/15), sankcja z art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. nie znajdzie zastosowania w razie rezygnacji ze zwolnienia poprzez przyjście pracownika do pracy lub uzyskanie zaświadczenia właściwego lekarza o odzyskaniu zdolności i podjęcie pracy w związku z tym zaświadczeniem. W obu przypadkach konieczne jest zawiadomienie oddziału ZUS celem zweryfikowania okresu, za jaki przysługuje zasiłek chorobowy.

Ww. przepis jest sankcją za zrealizowany zamiar nadużycia prawa do zwolnienia lekarskiego i zasiłku chorobowego. Wobec tego nie stosuje się go, jeśli takiego zamiaru nie było – a więc gdy ubezpieczony skrócił okres zwolnienia podejmując pracę zarobkową, o czym powiadomiono organ rentowy.

Zdolność do pracy

Zalecane jest skrócenie okresu zwolnienia lekarskiego na podstawie zwolnienia lekarskiego ze względu na art. 229 k.p. Z tego przepisu wynika zakaz dopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, i obowiązek dopuszczenia do pracy pracownika posiadającego takie orzeczenie.

Przykład:

Podwładny świadczy pracę w godzinach 8-16. Ostatni dzień zwolnienia lekarskiego przypadał 29 sierpnia. Pracodawca zlecił wyjazd służbowy od godziny 18. Jest to nieprawidłowe. ?