Blokada rachunku bankowego przedsiębiorcy jest najczęściej stosowanym przez urząd skarbowy środkiem egzekucyjnym przy ściąganiu nieopłaconych danin publicznych. Zgodnie z art. 80 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej u.p.e.a.) organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego, przesyłając do banku (lub do właściwego oddziału banku) zawiadomienie o jej zajęciu. Zajęcie obejmuje egzekwowaną należność pieniężną wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz koszty egzekucyjne.
Blokada konta następuje wraz z doręczeniem bankowi zawiadomienia (por. wyrok WSA w Warszawie z 25 listopada 2011 r., III SA/Wa 736/2011). Ponadto organ wzywa placówkę, aby bez jego zgody nie dokonywała wypłat z konta do wysokości zajętej wierzytelności, lecz bezzwłocznie przekazywała mu zajętą kwotę na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomiła go, w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania, o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty.
Urząd jednocześnie zawiadamia o blokadzie konta zobowiązanego. Doręcza mu odpis tytułu wykonawczego i odpis zawiadomienia skierowanego do jednostki prowadzącej rachunek bankowy o zakazie wypłat. Dopuszczalna jest więc najpierw blokada konta, a później zawiadomienie o tym przedsiębiorcę (por. wyrok WSA w Warszawie z 28 listopada 2008 r.). Taka kolejność jest uzasadniona, gdyż zobowiązany mógłby szybko podjąć gotówkę, a tym samym udaremnić egzekucję.
Zajęcie wierzytelności zobowiązanego jest skuteczne w stosunku do wszystkich jego rachunków bankowych prowadzonych przez dany bank, i to niezależnie od tego, czy organ egzekucyjny wskazał w zawiadomieniu numery tych rachunków (wyrok WSA w Szczecinie z 21 marca 2013 r., I SA/Sz 983/12). Oznacza to blokadę wszystkich rachunków przedsiębiorcy prowadzonych w danym oddziale, tj. osobistego i bieżącego związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą. Osoba fizyczna za swoje zobowiązania odpowiada bowiem całym swoim majątkiem. Stąd brak jest podstaw do ograniczania tej odpowiedzialności tylko do określonych rachunków.
Gdy zawiadomienie o zajęciu otrzyma niewłaściwy oddział, powinien zawiadomić o tym organ egzekucyjny. Bank z własnej inicjatywy nie może podać fiskusowi informacji o tym, w którym oddziale jest prowadzony rachunek.
Organ egzekucyjny może natomiast wystosować zawiadomienie o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego do wielu banków. Zwiększa to szansę skuteczności egzekucji (wyrok WSA w Warszawie z 14 grudnia 2010 r., III SA/Wa 1236/10). Jednocześnie brak środków na koncie nie ma wpływu na skuteczność zajęcia (wyrok NSA z 15 marca 2011 r., II FSK 1978/09).
Z art. 81 § 1a u.p.e.a. wynika, że zajęcie wierzytelności jest skuteczne w odniesieniu do rachunku bankowego prowadzonego dla kilku osób fizycznych, którego współposiadaczem jest zobowiązany. Przepis ten reguluje np. sytuację, gdy przedsiębiorca posiada wspólny rachunek bankowy dla spółki cywilnej. Przepis ten dopuszcza prowadzenie egzekucji należności podatkowej ze wspólnego konta prowadzonego dla wspólników spółki cywilnej, spośród których tylko jeden jest zobowiązanym (wyroki SN z: 12 lipca 2012 r., I CSK 662/11 i 6 listopada 2008 r., III CSK 172/08).
Podstawa prawna: ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1619).
