Przedsiębiorcą jest wspólnik

Interesującą i często wybieraną przez przedsiębiorców konstrukcją prowadzenia działalności gospodarczej jest właśnie forma spółki cywilnej. Umowa spółki cywilnej obejmuje zobowiązanie każdego ze wspólników wobec wszystkich pozostałych wspólników do dążenia do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w oznaczony sposób. Współdziałanie wspólników może polegać w szczególności na wniesieniu wkładów oraz na prowadzeniu spraw spółki. Sformułowanie „cel gospodarczy" jest pojęciem zdecydowanie szerszym od pojęcia działalności gospodarczej czy też działalności zarobkowej. Definicję spółki cywilnej zawiera artykuł 860 kodeksu cywilnego. Spółka cywilna jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym. Mówiąc ściślej jest zobowiązaniem, w którym wspólnicy zobowiązują się do świadczenia polegającego na dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w oznaczony sposób, w szczególności przez wniesienie wkładów. Spółka cywilna, chociaż nie posiada osobowości prawnej jest powszechnie uznawana za korporację, a więc za zrzeszenie osób mające na celu realizację określonych wspólnych zadań.

Nie ma zdolności

Stosownie do ogólnych przepisów, nie ma ona zdolności sądowej. Wyraźnie należy podkreślić, że w świetle obecnie obowiązujących przepisów spółka cywilna nie może być traktowana jako przedsiębiorca, natomiast za przedsiębiorców uznaje się wspólników spółki cywilnej w ramach wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Jak wyraźnie podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku VIII SA/Wa 36/11 z 5 maja 2011 r. spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, zdolności sądowej, wekslowej, upadłościowej, układowej.

Płaci podatek od nieruchomości

Na marginesie warto jednak zauważyć, jak wygląda odprowadzanie podatku od nieruchomości w przypadku spółki cywilnej. W takiej bowiem sytuacji podatnikiem jest spółka cywilna, a nie jej wspólnicy. Jak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku I SA/Kr 1601/08 z 3 marca 2009 r. spółka cywilna, chociaż nie posiada osobowości prawnej, jest uznawana za korporację, stanowi pewną organizację, a więc jest zindywidualizowaną i konkretną jednostką organizacyjną, a tym samym może być podatnikiem podatku od nieruchomości. Oznacza to, że podatnikiem podatku od nieruchomości jest spółka cywilna, a nie jej wspólnicy jako osoby fizyczne. Takiego samego zdania był też Naczelny Sąd Administracyjny który w wyroku II FSK 228/07 z 25 kwietnia 2008 r. uznał, że  podatnikiem podatku od nieruchomości jest spółka cywilna, a nie jej wspólnicy.

Dla kogo szansa

Prawo do członkostwa w spółce jest ściśle związane z osobą wspólnika

Członkami spółki cywilnej, a więc wspólnikami mogą być wszystkie podmioty prawa cywilnego, a więc osoby fizyczne oraz osoby prawne. Przyjmuje się, że w spółce cywilnej obowiązuje zasada niezmienności składu osobowego. Źródłem statusu wspólnika jest zawarcie umowy, wspólnicy mogą przyjąć nowego wspólnika, zmieniając umowę spółki. Członkostwo w spółce cywilnej powstaje w wyniku zawarcia umowy spółki  lub zmiany już istniejącej umowy spółki polegającej na przystąpieniu – przyjęciu nowego wspólnika. Może ono powstać także w przypadku wejścia spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika, jeżeli umowa spółki tak stanowi – art. 872 kodeksu cywilnego. Kodeks cywilny nie przewiduje możliwości wykluczenia czy wyłączenia wspólnika. Członkostwo ustaje w określonych przypadkach:

Stosunek członkostwa w spółce cywilnej ma właściwie charakter majątkowy. Prawo do członkostwa w spółce jest zaś w istocie tożsame z prawem do udziału w majątku wspólnym wspólników. Jednocześnie jednak, z uwagi na osobowy charakter spółki cywilnej oraz szczególną więź między wspólnikami (wyrażającą się we współdziałaniu stron) prawo do członkostwa w spółce jest ściśle związane z osobą wspólnika. Z tego względu prawo to, stosownie do art. 922 § 2, nie należy do spadku po zmarłym wspólniku (wyjątek: art. 872 k.c.).  Jeżeli chodzi o sposób reprezentacji należy wyraźnie podkreślić, że w spółce cywilnej każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia jej spraw. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników. Ponadto, każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty. Jeżeli chodzi o reprezentację spółki, kodeks cywilny stanowi, że w braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników to każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.

Jaka nazwa i co w umowie

Spółka cywilna to spółka osobowa. Może więc  być oznaczona nazwą zawierającą nazwiska wszystkich wspólników albo też nazwisko i przynajmniej pierwszą literę imienia jednego lub kilku wspólników z dodatkiem, że chodzi o spółkę cywilną.  Nie jest zaś dopuszczalne oznaczenie spółki cywilnej w sposób, który z natury rzeczy nie pozwala na identyfikację wspólnika lub wspólników.

Stosunek spółki powstaje w wyniku zawarcia umowy. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. To właśnie umowa jest jedynym i konstytutywnym zdarzeniem kreującym spółkę. Jest umową zawieraną inter vivos (między żyjącymi), konsensualną, zobowiązującą (w  stosunku do wniesienia wkładu o skutku zobowiązująco-rozporządzającym) oraz przysparzającą i kauzalną. Sporne jest natomiast, czy ma charakter wzajemny. Ponadto wątpliwości budzi kwalifikacja umowy spółki jako czynności odpłatnej, czy to pod tytułem darmym. Istotną cechą umowy spółki jest jej ciągłość. Skutkiem tego jest to, że rozwiązanie umowy spółki następuje jedynie ex nunc, czyli na przyszłość a nie z mocą wsteczną.  No i wreszcie umowa spółki wymaga formy pisemnej.

Zgodnie z art. 860 § 2 kodeksu cywilnego, umowa spółki powinna być stwierdzona  na piśmie. Forma pisemna została w  przypadku spółki cywilnej zastrzeżona jedynie ad probationem  tj.  dla celów dowodowych. Zachowania formy pisemnej wymaga także zmiana umowy spółki.  Jednak przystąpienie nowego wspólnika do spółki cywilnej, w której wspólnikom przysługuje współwłasność łączna nieruchomości, wymaga zachowania formy szczególnej obowiązującej przy przeniesieniu własności nieruchomości

Spółka cywilna nie wymaga w odróżnieniu od innych spółek, wpisu do żadnego rejestru.

Kto odpowiada i za co

W art. 864  kodeksu cywilnego wyrażona została bezwzględnie obowiązująca zasada, zgodnie z którą za zobowiązania spółki wspólnicy ponoszą odpowiedzialność solidarną. Natomiast przez zobowiązania spółki należy rozumieć zobowiązania związane z jej działalnością, a nie zobowiązania  o charakterze osobistym. Wiemy, że spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, a zatem powszechnie używane określenie „zobowiązanie spółki cywilnej" może być dla niektórych mylące. Dobrze  jest więc, zamiast używać określenia „majątek spółki cywilnej" stosować zwrot – „wspólny majątek wspólników". Sformułowanie „zobowiązanie spółki cywilnej" jest bowiem jedynie swoistego rodzaju skrótem myślowym. Wspólnicy odpowiadają łącznie z ich majątku wspólnego za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność współdłużnika solidarnego jest nieograniczona co do wysokości i co do rodzaju zobowiązań. Trzeba zdawać sobie sprawę, że jest ona odpowiedzialnością z całego majątku wspólnika. Oznacza to, że odpowiada się zarówno ze wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej, jak i z pozostałego majątku. Odpowiedzialność wspólników jest odpowiedzialnością za własny dług. Dlatego w przypadku zaspokojenia wierzyciela zobowiązanie wygasa jako zaspokojone przez samego dłużnika, a nie przez osobę trzecią. Trzeba też pamiętać, co ważne, że wspólnik przystępujący do spółki cywilnej odpowiada również za zobowiązania spółki cywilnej powstałe przed jego przystąpieniem do spółki. Odpowiedzialność solidarna wspólników spółki cywilnej dotyczy jedynie tych wspólników, którzy w chwili jej powstania byli wspólnikami (SN z 24 sierpnia 1967 r., II CR 187/67, OSN 1968, nr 5, poz. 89). Wspólnik, który wykona zobowiązanie spółki, nabywa roszczenie regresowe.

—Anna Matusiak, prawnik Kancelaria Adwokacka Arkadiusz Matusiak

Udział w zyskach i stratach

Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.  Domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość. Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Równy udział wspólników w zyskach i stratach niezależnie od wartości wniesionych przez nich wkładów jest swoistego rodzaju tradycją. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Nie można natomiast wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach Spółka cywilna jest zwykle przeciwstawiana spółkom handlowym. Warto też pamiętać, że świetle przepisów k.s.h. dopuszczalne jest przekształcenie spółki cywilnej w spółkę prawa handlowego.

WNIOSEK

Pamiętaj, że spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, zdolności sądowej, wekslowej, upadłościowej, układowej.